การพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพเพื่อควบคุมน้ำหนักตัวของบุคลากรสาธารณสุข ในสำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research:PAR) เพื่อพัฒนา รูปแบบการสร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพเพื่อควบคุมน้ำหนักตัวของบุคลากรสาธารณสุข สำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข และศึกษาผลของรูปแบบที่ได้รับการพัฒนา กลุ่มตัวอย่างเป็นบุคลากรสำนักส่งเสริมสุขภาพ ที่มีภาวะน้ำหนักเกิน (BMI≥23) จำนวน 50 คน รูปแบบและกระบวนการพัฒนา ประกอบด้วย การทำความเข้าใจปัญหา กำหนดรูปแบบและแผนการพัฒนา การปฏิบัติการตามแผน การประเมินผล เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสอบถามปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพเพื่อควบคุมน้ำหนักตัว แบ่งออกเป็น 6 ตอน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา โดยการหาค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย (Mean) และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (content analysis) ผลการวิจัยพบว่า หลังเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มตัวอย่างมีคะแนนเฉลี่ยความรู้ด้านสุขภาพเกี่ยวกับการควบคุมน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) การเปลี่ยนแปลงความเชื่อด้านสุขภาพทั้ง 4 ด้าน ได้แก่ การรับรู้โอกาสเสี่ยงของการเกิดโรคอ้วน ความรุนแรงของโรคอ้วน ประโยชน์ในการป้องกันโรคอ้วน และอุปสรรคในการปฏิบัติป้องกันโรคอ้วนของกลุ่มตัวอย่างเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) การเปลี่ยนแปลงด้านการปฏิบัติในการควบคุมน้ำหนักตัว เรื่องการบริโภคอาหาร การออกกำลังกาย และการควบคุมอารมณ์ของกลุ่มตัวอย่างพบว่ามีคะแนนเฉลี่ยสูงขึ้นในทุกด้านอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) การเปลี่ยนแปลงของน้ำหนักตัว ค่าดัชนีมวลกาย เปอร์เซ็นต์ไขมันในร่างกายลดลง และความแข็งแรงของร่างกายส่วนบน และส่วนล่างปกติเพิ่มมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) ข้อเสนอแนะ การปรับพฤติกรรมสุขภาพเพื่อควบคุมน้ำหนักตัวควรใช้แรงสนับสนุนทางสังคมทั้งที่บ้านและที่ทำงานร่วมด้วย รวมทั้งติดตามผลการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเป็น ระยะเพื่อผลลัพธ์ที่ชัดเจนและเกิดพฤติกรรมสุขภาพที่ดีอย่างยั่งยืน