การศึกษาการเข้าถึงสิทธิการได้รับบริการคุณภาพชีวิตและการพัฒนาระบบบริการคนพิการทางการเคลื่อนไหวจังหวัดนครสวรรค์ ปีงบประมาณ 2559

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการเข้าถึงสิทธิตาม พ.ร.บ. ส่งเสริมคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 2) พัฒนาระบบการดูแลคนพิการโดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน และ 3) เปรียบเทียบความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน ความพึงพอใจ และคุณภาพชีวิต ก่อนและหลังได้รับระบบการดูแลที่พัฒนา การวิจัย แบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 เป็นการวิจัยเชิงสำรวจ ระยะที่ 2 เป็นการพัฒนาระบบการดูแลคนพิการ ระยะที่ 3 เป็นการวิจัยกึ่งทดลอง กลุ่มตัวอย่างได้แก่ คนพิการทางการเคลื่อนไหว 400 คน ผู้ให้บริการผู้ดูแล และสมาชิกครอบครัวคนพิการ 120 คน เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม การสนทนากลุ่มและการสังเกตระยะเวลาการวิจัย พฤศจิกายน 2558 - กันยายน 2559 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และ paired t-test

ผลการศึกษา พบว่า คนพิการ เป็นเพศชาย ร้อยละ 53.3 อายุ 60 ปีขึ้นไป ร้อยละ 46.5 จบชั้นประถมศึกษา ร้อยละ 67.0 ไม่ได้ประกอบอาชีพ ร้อยละ 74.0 สถานภาพสมรส ร้อยละ 47.5 ประเภทความพิการอัมพาตครึ่งซีก/อัมพาตครึ่งท่อน ร้อยละ 42.8 สาเหตุเกิดจากโรค/ความเจ็บป่วยร้อยละ 54.3 ใช้สิทธิหลักประกันสุขภาพ ร้อยละ 82.7 ไม่มีผู้ดูแล ร้อยละ 64.0 ผู้ดูแลเป็นสามี/ภรรยา ร้อยละ 32.3 มีที่อยู่อาศัยเป็นของตนเอง ร้อยละ 62.0 และลักษณะที่อยู่อาศัยแข็งแรงถาวร ร้อยละ 59.3 การเข้าถึงสิทธิการได้รับบริการ พบว่า เข้าถึงสิทธิด้านเบี้ยยังชีพการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์ และการสนับสนุนช่วยเหลือเป็นรายบุคคล คิดเป็นร้อยละ 92.30, 79.50, และ 68.00 ตามลำดับ คนพิการช่วยเหลือตนเองในการประกอบกิจวัตรประจำวันได้ ร้อยละ 59.40 พึงพอใจต่อบริการฟื้นฟูสมรรถภาพการทางการแพทย์อยู่ในระดับมาก (x = 60.90, SD = 9.59) มีคุณภาพชีวิตอยู่ในระดับปานกลาง (x = 73.80, SD = 16.60) การพัฒนาระบบการดูแลคนพิการ 1) ด้านปัจจัยนำเข้า กำหนดนโยบาย การทำงานแบบมีส่วนร่วม การเตรียมภาคีเพื่อให้เกิดความพร้อม มีข้อมูล และการสนับสนุนทรัพยากร 2) ด้านกระบวนการ สร้างเครือข่ายระบบการดูแลคนพิการต่อเนื่องที่ไร้รอยต่อ โดยครอบครัว ชุมชน ทีมสุขภาพเชิงรุกเชื่อมโยงกับระบบสนับสนุนในชุมชน การจัดสิ่งแวดล้อมที่เอื้อ และเคารพในศักดิ์ศรีของคนพิการ 3) ด้านผลลัพธ์ พบว่า คนพิการมีคะแนนความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน ความพึงพอใจ และคุณภาพชีวิตเพิ่มขึ้น อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .001) ส่งผลให้คนพิการได้เติมเต็มความเป็นบุคคล สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างเต็มศักยภาพ ได้รับโอกาส ได้รับสิทธิที่พึงได้ และได้รับการยอมรับอย่างมีคุณค่า และศักดิ์ศรีแห่งความเป็นมนุษย์รวมทั้งเป็นการสร้างความเข้มแข็งของชุมชน ให้ชุมชนสามารถดูแลคนพิการได้

จากผลการศึกษา หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรส่งเสริมสนับสนุนระบบการดูแลคนพิการโดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน เพื่อให้เกิดความต่อเนื่องและยั่งยืน มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดำเนินงานเพื่อขยายผลให้ครอบคลุมคนพิการทุกประเภทและพื้นที่อื่นๆ และการศึกษาเพื่อประเมินผลความก้าวหน้าความยั่งยืนต่อไป