การประเมินวิธีการเริ่มสแกน Arterial phase ในการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ช่องท้องแบบ 3 เฟสในผู้ป่วยมะเร็งตับ

Abstract

Evaluation of Scan-Initiating Techniques of Arterial Phase in CT Triple-Phase Liver Scan in Patients with Hepatocellular Carcinomas

Nitaya Snitwongse Na Ayudhya

Diagnostic Radiology Unit, Department of Radiology, Sunpasitthiprasong Hospital, Ubon Ratchathani

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: วิธีการเริ่มสแกนช่วงหลอดเลือดแดงหรือ arterial (A) phase ในการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ช่องท้องแบบ 3 เฟส (CT triple- phase liver) ในผู้ป่วยมะเร็งตับมีความสำคัญ การเริ่มสแกนที่เวลาเหมาะสมจะทำให้เห็นขอบเขตของโรคอย่างชัดเจน การศึกษานี้ทำการประเมินเทคนิคการเริ่มสแกน A phase เปรียบเทียบกันระหว่างเทคนิค Bolus tracking  (BT) และ เทคนิค Fixed time delay (FTD)

วิธีการศึกษา: การศึกษาเชิงคุณภาพโดยการสอบถามความคิดเห็นของรังสีแพทย์ในหน่วยงานจำนวน 9 ราย เกี่ยวกับภาพ CT triple- phase liver และการศึกษาย้อนหลังจากฐานข้อมูลภาพทางรังสีเปรียบเทียบภาพ A phase จากเทคนิค BT และเทคนิค FTD ของผู้ป่วยมะเร็งตับกลุ่มละ 100 ราย ภาพรังสีได้จากสแกนด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ 128 slice  ให้สารทึบรังสีทางหลอดเลือดดำ 555 มก.ไอโอดีน/กก.  อัตราการฉีดสารทึบรังสี 1.8- 2.5 มล/วินาที เทคนิค FTD เริ่มสแกนหลังฉีดสารทึบรังสี 30-45 วินาที วัดค่าตัวเลขซีที (HU) ที่ตำแหน่ง aorta, portal vein และ liver parenchyma แสดงผลด้วยร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลการศึกษา: รังสีแพทย์มีความพึงพอใจในภาพ CT triple- phase liver ในระดับมาก (4/5) แต่ภาพ A phase ยังมีความไม่สม่ำเสมอ ความเข้มของภาพเป็น subtle enhancement และเริ่มสแกนเร็วเกินไป การศึกษาย้อนหลังพบว่า ภาพ A phase ของทั้งสองวิธี ให้ aortic attenuation ที่ไม่ต่างกัน แต่ liver enhancement ของเทคนิค FTD (15.48±9.66 HU) มากกว่า เทคนิค BT (12.11±7.70 HU) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ  (t-test, p <0.01) ค่าเฉลี่ยของเวลาเริ่มสแกนของเทคนิค BT เท่ากับ 35.5 ±5.9 (24-51) วินาที ภาพ A phase ของทั้งสองเทคนิคส่วนมากยังต่ำกว่ามาตรฐานโดยที่ liver enhancement 20-30 HU มีเพียงร้อยละ 27 และ 17 ในกลุ่ม FTD และ BT ตามลำดับ

สรุป:  วิธีการเริ่มสแกน A phase ในการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ช่องท้องแบบ 3 เฟสในผู้ป่วยมะเร็งตับของหน่วยงานที่ทำการศึกษาทั้ง 2 แบบ  ให้ภาพส่วนใหญ่ที่เป็น suboptimal enhancement ควรได้รับการปรับปรุง

คำสำคัญ  CT triple- phase liver, arterial phase, fixed time delay, bolus tracking

CT สามเฟส, ระยะหลอดเลือด, การหน่วงเวลาคงที่, การติดตามด้วยยาลูกกลอน

Abstract

Background and objectives: The methods of initiating arterial (A) phase scans in triple- phase CT of abdomen (liver ) in patients with hepatocellular carcinomas (HCCs) are important. Starting a scan at the right time will clearly reveal the extent of the diseases. This study evaluated the A phase scanning initiation techniques in comparison between bolus tracking (BT) and fixed time delay (FTD) techniques.

Methods: A qualitative study was performed by questionnaires asking opinions of 9 radiologists, with 8 radiologists responded on CT triple- phase liver images quality. And a retrospective study was done to review CT images of A phase scanning by BT and FTD techniques of patients with HCCs on radiographic database, 100 cases per group. The images obtained by 128- slice MDCT scanner, with IV contrast media 555 mg I/kg body weight, contrast injection rate 1.8- 2.5 ml/sec, FTD technique started scanning at 30-45 seconds after contrast media administration.  CT number (HU) measurements were done at aorta, portal vein and liver parenchyma, presented value as percent, range and mean (SD).

Results: Radiologists had a high level of satisfaction on the triple phase liver CT images (4/5), but the A phase images were uneven, subtle enhancement, and started scanning too early. The retrospective study showed that A phase images of both methods yielded indifferent aortic attenuation. Liver enhancement of FTD technique (15.48±9.66 HU) was significantly higher than that of BT technique (12.11±7.70 HU), p <0.01 by t-test. The mean scan- initiating time of the BT technique was 35.5 ± 5.9 (24-51) sec. The A phase images of both techniques were mostly under criteria standards, with 20-30 HU liver enhancement being only 27% and 17% among the groups FTD and BT, respectively.

Conclusion: The initiation of the A phase scan in triple- phase CT of the liver in patients with HCCs by both techniques yielded mostly suboptimal enhancement images and should be improved.

Keywords: triple- phase CT, arterial phase, fixed time delay, bolus tracking