Upper Limb Functions and Complications of Hemiplegic Side in Patients with Chronic Stroke in the Community
Keywords:
stroke, upper limb, community, โรคหลอดเลือดสมอง, รยางค์ส่วนบน, ชุมชนAbstract
การทำงานและภาวะแทรกซ้อนของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะเรื้อรังในชุมชน
เบญจมาภรณ์ สีพิมพ์1, วรุณนภา ศรีโสภาพ2,3, น้อมจิตต์ นวลเนตร์4,5*
1งานกายภาพบำบัด โรงพยาบาลโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม
2ภาควิชากายภาพบำบัด คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก
3หน่วยวิจัยด้านวิทยาศาสตร์การออกกำลังกายและการฟื้นฟู คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก
4สาขาวิชากายภาพบำบัด คณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น
5กลุ่มวิจัยโรคหลอดเลือดสมอง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น
หลักการและวัตถุประสงค์: ความบกพร่องในการทำงานและภาวะแทรกซ้อนของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง แต่ยังไม่มีรายงานเกี่ยวกับปัญหาเหล่านี้ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในชุมชนของประเทศไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินการทำงานและภาวะแทรกซ้อนของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะเรื้อรังในชุมชนแห่งหนึ่ง
วิธีการศึกษา: อาสาสมัครคือผู้ป่วยที่เป็นโรคหลอดเลือดสมองมาเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 6 เดือน สามารถทรงตัวในท่านั่งได้เป็นเวลาอย่างน้อย 50 นาที และเข้าใจคำสั่งในการทดสอบต่าง ๆ ประเมินความสามารถในการทำงานของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตของอาสาสมัครด้วยแบบประเมิน Short form Fugl-Meyer Assessment Scale (S-FM) และแบบประเมิน Streamlined Wolf Motor Function Test สำหรับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะเรื้อรัง (SWMFT-C) อย่างละ 6 กิจกรรม ส่วนการประเมินภาวะแทรกซ้อนทำโดยการสัมภาษณ์ การสังเกต และการตรวจประเมินพื้นฐานทางกายภาพบำบัด วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา
ผลการศึกษา: อาสาสมัครผู้ป่วยจำนวน 97 ราย มีอายุเฉลี่ย 62.9±12.2 ปี และมีระยะเวลาการเป็นโรคหลอดเลือดสมองเฉลี่ย 37.2±56.3 เดือน ผลการประเมินการทำงานของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตพบว่าอาสาสมัครได้คะแนนเฉลี่ยของ S-FM และ SWMFT-C แต่ละกิจกรรมอยู่ในช่วง 1.14-1.31 คะแนน (คะแนนเต็ม 2 คะแนน) และ 1.99-2.40 คะแนน (คะแนนเต็ม 5 คะแนน) ตามลำดับ นอกจากนี้ ในการทำแต่ละกิจกรรมของ SWMFT-C อาสาสมัครใช้เวลา 44.74-55.98 วินาที ส่วนภาวะแทรกซ้อนของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตที่พบได้มาก 2 อันดับแรก ได้แก่ ปวดข้อไหล่และข้อไหล่เคลื่อนหลุด รองลงไป ได้แก่ อาการปวดข้อมือ กล้ามเนื้อฝ่อลีบ และมือบวม
สรุป: ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะเรื้อรังที่อาศัยอยู่ในชุมชนมีการทำงานของรยางค์ส่วนบนของข้างอัมพาตลดลง และผู้ป่วยส่วนใหญ่มีภาวะแทรกซ้อนของรยางค์ส่วนบนนั้นด้วย โดยเฉพาะปัญหาเกี่ยวกับข้อไหล่ ดังนั้น ผู้ป่วยจึงควรได้รับการฟื้นฟูอย่างต่อเนื่องหลังจากถูกจำหน่ายจากโรงพยาบาล เพื่อส่งเสริมการฟื้นตัวของรยางค์ส่วนบนในข้างอัมพาต
Background and objective: Upper limb dysfunctions and complications of hemiplegic side are most common problems after stroke. However, currently no studies have been undertaken to investigate these problems in community-dwellers with stroke in Thailand. This study aimed to evaluate upper limb functions and complications of hemiplegic side in individuals with chronic stroke in a community.
Methods: Participants were stroke survivors with at least 6 months post-stroke who were able to sit independently for at least 50 minutes and understand commands to perform various tests. Upper limb functions of hemiplegic side of the patients were evaluated by the Short form Fugl-Meyer Assessment Scale (S-FM) and the Streamlined Wolf Motor Function Test for chronic stroke (SWMFT-C), which each of 6 activities. Complications of the hemiplegic upper limb were identified by interviews, observations and basic physical therapy evaluations. Data were analyzed by using descriptive statistics.
Results: Ninety-seven patients who were on average of 62.9±12.2 years old and 37.2±56.3 months post-stroke were recruited. Evaluations of the hemiplegic upper limb functions of the patients revealed that average scores of each activity of the S-FM and SWMFT-C ranged from 1.14 to 1.31 points (full score = 2 points) and 1.99 to 2.40 points (full score = 5 points), respectively. Additionally, the average timescale of the SWMFT-C activities ranged from 44.74 to 55.98 seconds. The two most common hemiplegic upper limb complications were shoulder pain and shoulder subluxation, following by wrist pain, muscle atrophy and hand edema.
Conclusions: Community-dwellers with chronic stroke had a decrease in upper limb functions of hemiplegic side. Most of them had complications of the upper limb, particularly the shoulder joint problems. So, continuing rehabilitation after hospital discharge is necessary to enhance the recovery of upper limb in hemiplegic side.
References
เอื้อมพร สกุลแก้ว. 5 โรคร้ายคร่าชีวิตคนไทย. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ใกล้หมอ, 2551.
กระทรวงสาธารณสุข. อัตราการป่วยตายด้วยโรคหลอดเลือดสมอง 2560. [ออนไลน์]. [สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2560]. เข้าถึงได้จาก http://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php? source=formated%2Fncd_death_age.php&cat_id=6a1fdf282fd28180eed7d1cfe0155e11&id=9bf46fa15f85178a05b665ae986bd467
Sadler E, Wolfe CD, Jones F, McKevitt C. Exploring stroke survivors’ and physiotherapists’ views of self-management after stroke: a qualitative study in the UK. BMJ 2017; 7: e011631.
Nijland RH, van Wegen EE, Harmeling-van der Wel BC, Kwakkel G, Investigators E. Presence of finger extension and shoulder abduction within 72 hours after stroke predicts functional recovery: early prediction of functional outcome after stroke, the EPOS cohort study. Stroke 2010; 41: 745-50.
Kong KH, Chua KS, Lee J. Recovery of upper limb dexterity in patients more than 1 year after stroke: frequency, clinical correlates and predictors. NeuroRehabilitation 2011; 28: 105-11.
Lang CE, Beebe JA. Relating movement control at 9 upper extremity segments to loss of hand function in people with chronic hemiparesis. Neurorehabil Neural Repair 2007; 21: 279-91.
Likhi M, Jidesh VV, Kanagaraj R, George JK. Does trunk, arm, or leg control correlate best with overall function in stroke subjects? Top Stroke Rehabil 2013; 20: 62-7.
Levin MF, Kleim JA, Wolf SL. What do motor “recovery” and “compensation” mean in patients following stroke? Neurorehabil Neural Repair 2009; 23: 313-9.
Au-Yeung SS, Hui-Chan CW. Predicting recovery of dextrous hand function in acute stroke. Disabil Rehabil 2009; 31: 394-401.
Kwah LK, Harvey LA, Diong J, Herbert RD. Models containing age and NIHSS predict recovery of ambulation and upper limb function six months after stroke: an observational study. J Physiother 2013; 59: 189-97.
Kwah LK, Harvey LA, Diong JH, Herbert RD. Half of the adults who present to hospital with stroke develop at least one contracture within six months: an observational study. J Physiother 2012; 58: 41-7.
จิรวรรณ โปรดบำรุง. ภาวะแทรกซ้อนหลังเกิดอัมพาตครึ่งซีกในผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง. พุทธชินราชเวชสาร 2557; 31: 376-84.
กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการคัดกรอง/ประเมินผู้สูงอายุ. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์สงเคราะห์องค์การทหารผ่านศึก, 2557.
Daniel WW. Biostatistics: a foundation for analysis in the health sciences. 4th ed. Hoboken: John Wiley & Sons, 2005.
Srisoparb W. Prediction of upper limb recovery post-stroke using wrist motor impairments [Doctor of Philosophy Thesis]. Southampton: University of Southampton, 2016.
Hsieh YW, Hsueh IP, Chou YT, Sheu CF, Hsieh CL, Kwakkel G. Development and validation of a short form of the Fugl-Meyer motor scale in patients with stroke. Stroke 2007; 38: 3052-4.
Tretriluxana J, Poungvarin N, Emsakul J, Juntrkaew T, Srirugsa P, Thongkaew S. The reliability and validity of Wolf Motor Function Test (WMFT) for assessing paretic limb of individuals with acute stroke. J Neurol Sci 2009; 285(Suppl 1): S176.
Hsueh IP, Hsu MJ, Sheu CF, Lee S, Hsieh CL, Lin JH. Psychometric comparisons of 2 versions of the Fugl-Meyer Motor Scale and 2 versions of the Stroke Rehabilitation Assessment of Movement. Neurorehabil Neural Repair 2008; 22: 737-44.
Morris DM, Uswatte G, Crago JE, Cook EW III, Taub E. The reliability of the Wolf Motor Function Test for assessing upper extremity function after stroke. Arch Phys Med Rehabil 2001; 82: 750-5.
Taub E, Morris DM, Uswatte G, Crago J. Wolf Motor Function Test (WMFT) manual. 2011. [ออนไลน์]. [สืบค้นเมื่อ 8 พฤษภาคม 2560]. เข้าถึงได้จาก https://www.uab.edu>images>pdf_files
Wee S. Relationship between trunk control and recovery of upper extremity function in stroke patients [Doctoral of Philosophy Thesis]. Southampton: University of Southampton, 2015: pp.159.
Kuptniratsaikul V, Kovindha A, Suethanapornkul S, Manimmanakorn N, Archongka Y. Complications during the rehabilitation period in Thai patients with stroke: a multicenter prospective study. Am J Phys Med Rehabil 2009; 88: 92-9.
Pinedo S, de la Villa FM. Complications in the hemiplegic patients in the first year after the stroke. Revista de Neurologia 2001; 32: 206-9.
Chen CM, Hsu HC, Chang CH, Lin CH, Chen KH, Hsieh WC, et al. Age-based prediction of incidence of complications during inpatient stroke rehabilitation: a retrospective longitudinal cohort study. BMC Geriatrics 2014; 14: 41.
น้อมจิตต์ นวลเนตร์. การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก. ใน: สุกัลยา อมตฉายา, วรวรรณ คำฤาชา (บรรณาธิการ). การเดิน การเคลื่อนย้ายตัว และอุปกรณ์ช่วย. ขอนแก่น: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัย ขอนแก่น, 2552: 97-106.
น้อมจิตต์ นวลเนตร์. การจัดท่าทางสำหรับผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก. ใน: สุกัลยา อมตฉายา, วรวรรณ คำฤาชา (บรรณาธิการ). การเดิน การเคลื่อนย้ายตัว และอุปกรณ์ช่วย. ขอนแก่น: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 2552: 127-32.
Murie-Fernández M, Iragui MC, Gnanakumar V, Meyer M, Foley N, Teasell R. Painful hemiplegic shoulder in stroke patients: causes and management. Neurología 2012; 27: 234-44.
กิ่งแก้ว ปาจรีย์. การฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง. กรุงเทพมหานคร: งานตำราวารสารและสิ่งพิมพ์ สถานเทคโนโลยีการศึกษาแพทยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, 2547.
Stinear CM, Barber PA, Petoe M, Anwar S, Byblow WD. The PREP algorithm predicts potential for upper limb recovery after stroke. Brain 2012; 135: 2527-35.
Taub E, Uswatte G, Mark VW, Morris DM. The learned nonuse phenomenon: implications for rehabilitation. Eura Medicophys 2006; 42: 241-56.
