รูปแบบการพัฒนาครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพ ภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ ไปประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับบริบทของครอบครัวและพื้นที่ ประชากรประกอบด้วย แกนนำซึ่งเป็นอาสาสมัครจากครอบครัว ชุมชนในพื้นที่ดำเนินงานจาก 77 ชุมชนทุกจังหวัดทั่วประเทศ กลุ่มตัวอย่างได้จากการคำนวณจากโปรแกรม G*Power3 วิธีการเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน และแกนนำยินดีเข้าร่วมโครงการจาก 11 จังหวัด 11 ชุมชน แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง 361 คน กลุ่มเปรียบเทียบ 436 คน รวมทั้งสิ้น 797 คน การศึกษามี 4 ระยะ คือ 1) ระยะเตรียมการ เป็นการกำหนดกรอบประเด็นการพัฒนารูปแบบและเครื่องมือ คู่มือ 2) ระยะดำเนินการ เป็นขั้นการนำรูปแบบที่ได้พัฒนาไปใช้ มีรูปแบบการวิจัยกึ่งทดลอง แบบ 2 กลุ่มโดยดำเนินการวัดก่อน - หลังการนำรูปแบบไปใช้ 3) ระยะการติดตามผลการดำเนินงาน 4) การสะท้อนผลการปฏิบัติงาน เก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถามและข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการสนทนากลุ่ม และสัมภาษณ์เชิงลึก การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา และการวิเคราะห์เนื้อหา ดำเนินการระหว่างเดือนมกราคม 2566 ถึงเดือนธันวาคม 2566 ผลการศึกษารูปแบบการพัฒนาครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ ในระยะที่หนึ่งได้ชุดความรู้แนวทางการยกระดับครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ สำหรับแกนนำครอบครัว ชุมชน รูปแบบเป็น E-book ที่เข้าถึงได้ง่ายและคู่มือแนวทางการคัดเลือกพื้นที่ต้นแบบ ครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ สำหรับเจ้าหน้าที่ในการขับเคลื่อนการดำเนินงานปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ระยะที่สองเป็นขั้นการทดลอง พบว่ากลุ่มทดลองที่ได้รับรูปแบบการพัฒนาครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ มีคะแนนพฤติกรรมสุขภาพดีสูงกว่าก่อนได้รับรูปแบบ โดยก่อนได้รับรูปแบบมีค่าคะแนนเฉลี่ย x̄ =2.63, S.D.=0.41 หลังการทดลองคะแนนเฉลี่ย x̄ =2.86, S.D.=0.29 p-value<0.001 แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 กลุ่มทดลอง มีคะแนนเฉลี่ยด้านพฤติกรรมสุขภาพสูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ คะแนนเฉลี่ย x̄ =2.87 S.D.=0.38 กลุ่มเปรียบเทียบ มีคะแนนเฉลี่ย x̄ =2.65 S.D.=0.27 p-value .001 ซึ่งแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 ระยะที่ 3 ระยะการติดตามผลการดำเนินงาน และ ระยะที่ 4 การสะท้อนผลการปฏิบัติงาน พบว่าแกนนำครอบครัว ชุมชนมีการนำองค์ความรู้ไปใช้อย่างต่อเนื่อง มีการบูรณาการงานส่งเสริมสุขภาพที่ดีโดยการมีส่วนร่วมของครอบครัว ชุมชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ข้อเสนอ รูปแบบการพัฒนาครอบครัว ชุมชนรอบรู้สุขภาพภายใต้วิถีชีวิตปกติใหม่ เป็นรูปแบบที่มีกระบวนการ แนวทางการดำเนินงาน เครื่องมือ คู่มือเพื่อทำให้ประชาชน ครอบครัว ชุมชน มีความรอบรู้ด้านสุขภาพ มีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์ ควรพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมที่เข้าถึงได้ง่าย และกรมอนามัยควรมอบใบประกาศนียบัตรให้ ผู้ผ่านการอบรม และกำหนดหรือเพิ่มเป็นนโยบายในการส่งเสริมสุขภาพครอบครัว ชุมชน