การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างศักยภาพผู้ดูแลเด็กแรกเกิด ถึง 2 ปี ของสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยในประเทศไทย

บทคัดย่อ

การพัฒนาเด็กปฐมวัยเป็นรากฐานที่มีผลต่อคุณภาพและประสิทธิภาพของคนตลอดช่วงชีวิต ประกอบกับสังคมในปัจจุบันที่ผู้ปกครองมีความจำเป็นต้องอาศัยสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยในการดูแลบุตร การพัฒนาคุณภาพของสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยและบุคลากรจึงเป็นความจำเป็นเร่งด่วนทั้งจากมุมมองของการพัฒนาคุณภาพมนุษย์และการพัฒนารูปแบบการศึกษา ผู้ดูแลเด็กจึงมีบทบาทสำคัญ และควรได้รับการเสริมสร้างศักยภาพในการดูแลเด็กปฐมวัยโดยเฉพาะอายุแรกเกิดถึง 2 ปี การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างศักยภาพผู้ดูแลเด็กแรกเกิดถึง 2 ปี ของสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยในประเทศไทย กลุ่มตัวอย่างคือผู้ดูแลเด็กแรกเกิดถึง 2 ปี ของสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยที่มีประสบการณ์อย่างน้อย 1 ปี โดยกระบวนการวิจัยและพัฒนา แบ่งการศึกษาเป็น 3 ระยะ ระยะที่ 1 การทบทวนองค์ความรู้ร่วมกับการศึกษาเชิงคุณภาพ ระยะที่ 2 การพัฒนา นำรูปแบบไปใช้ และประเมินประสิทธิผลและความพึงพอใจต่อรูปแบบที่พัฒนาขึ้น ผ่านการวิจัยแบบกึ่งทดลองชนิดมีกลุ่มเปรียบเทียบ ระยะที่ 3 การปรับปรุงรูปแบบให้เหมาะสมต่อการใช้งานผ่านการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ ดำเนินการระหว่างเดือนกันยายน - ธันวาคม 2567 ผลการพัฒนาได้รูปแบบการเสริมสร้างศักยภาพผู้ดูแลเด็กแรกเกิดถึง 2 ปี ประกอบด้วย การขับเคลื่อนเชิงระบบ และระบบสนับสนุน โดยผ่านศูนย์อนามัย และการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย ผ่านกรอบการพัฒนาระบบสุขภาพของ WHO (Six building blocks) โดย 1) เน้นการสร้างศักยภาพวิทยากรระดับ ครู ก. และครู ข. ร่วมกับเครือข่ายการศึกษาในพื้นที่ 2) การเสริมสร้างศักยภาพผู้ดูแลเด็กแรกเกิดถึง 2 ปีหลักสูตร 6 โมดูล รวมถึงการพัฒนาหลักสูตร e-learning แบบ Massive Open Online Course และ 3) ระบบสนับสนุนการขับเคลื่อนผ่านกลยุทธ์ PIRAB และมีระบบฐานข้อมูลระดับประเทศ เพื่อติดตามและประเมินผล ผลการศึกษาพบว่า ผู้ดูแลเด็กที่ได้รับเสริมสร้างศักยภาพในรูปแบบที่พัฒนา มีความรู้ และทักษะการปฏิบัติสูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบซึ่งไม่ได้รับเสริมสร้างศักยภาพอย่างมีนัยสำคัญ มีความพึงพอใจในระดับดี ผลลัพธ์ด้านสุขภาพและพัฒนาการของเด็กที่ได้รับการดูแล อยู่ในเกณฑ์ที่ผ่านมาตรฐานและสูงกว่าภาพรวมของเด็กปฐมวัยไทย ผลการพัฒนารูปแบบสามารถนำไปเป็นข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อให้ศูนย์อนามัยและเขตสุขภาพใช้ดำเนินการขับเคลื่อนโดยปรับตามบริบทของพื้นที