สถานการณ์ของโรคพยาธิใบไม้เลือดและหนอนพยาธิอื่น ในพื้นที่เขื่อนแควน้อยบำรุงแดน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จังหวัดพิษณุโลก พ.ศ. 2548-พ.ศ. 2552

บทคัดย่อ

เขื่อนแควน้อยบำรุงแคน จังหวัดพิษณุโลก เป็นโครงการพัฒนาแหล่งน้ำด้วยการสร้างเขื่อน อันเนื่องมา จากพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือจัดการน้ำเพื่อผลทางการ เกษตรกรรมและเพิ่มแหล่งอาหาร โปรตีนให้ประชาชน ในอดีตองค์การอนามัยโลกพบปัญหาโรคติดต่อที่มีความสัมพันธ์กับน้ำ เมื่อสร้างแหล่งกักเก็บน้ำขนาดใหญ่หรือจากโครงการสร้างเขื่อนในประเทศอื่น ทั้งนี่แนะนำให้หน่วยงานที่ดำเนินการสร้างเขื่อนต้องศึกษาประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ โดยเฉพาะการควบคุมพยาธิใบไม้เลือด และหนอนพยาธิอื่น ๆ โดยศึกษา Health Impact Assessment (HIA) วัตถุประสงค์ของการศึกษาเชิงสังเคราะห์นี้ เป็นการศึกษาสถานการณ์ของโรคพยาธิใบไม้เลือดและหนอนพยาธิชนิดอื่นๆใน พื้นที่ผลกระทบจากโครงการเขื่อนแควน้อยบำรุงแคน อำเภอวัดโบสถ์ จังหวัดพิษณุโลก เพื่อรวบรวมข้อมูลจากรายงานผล การเฝ้าระวังและควบคุมโรคหนอนพยาธิในพื้นที่โครงการเขื่อนนี้ ในระยะ พ.ศ. 2548-พ.ศ. 2552 จำนวน 3 ฉบับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเปรียบเทียบ การศึกษาพบว่าสถานการณ์โรคหนอนพยาธิในคน สัตว์รังโรค และโฮสท์กึ่งกลาง (ปู ปลา หอย) มีสัดส่วนการตรวจพบไข่หนอนพยาธิลดลงไม่พบไข่พยาธิใบไม้เลือดในคน ไม่พบตัวเต็มวัยและไข่พยาธิใบไม้เลือดในคนในหนูป่า/หนูนา ไม่พบไข่พยาธิใบไม้เลือดในคน ในสัตว์รังโรค ในโฮสท์กึ่งกลาง ผลการสำรวจหอยพาหะ ไม่พบหอย Neotricula aperta ซึ่งเป็นโฮสท์กึ่งกลางพยาธิใบไม้เลือดในคน จากการศึกษานี้ พบโรคหนอนพยาธิประจำถิ่นที่สำคัญ ได้แก่ พยาธิปากขอและพยาธิใบไม้ตับ รวมถึง พบพยาธิปากขอ และพยาธิไส้เดือนในสุนัขและแมวที่สามารถติดต่อสู่คนได้ ดังนั้นจึงควรศึกษาเชิงอิมมิวโนวินิจฉัยร่วมด้วย ให้เป็นข้อมูลที่ยืนยันได้ว่า หลังการสร้างเขื่อน และเริ่มกักเก็บน้ำ ยังไม่มีการแพร่ระบาดของพยาธิใบไม้เลือดในคน สรุปได้ว่า ยังจำเป็นต้องเฝ้าระวังพยาธิใบไม้เลือดในพื้นที่เขื่อน อย่างต่อเนื่องพร้อมทั้งจัดกระบวนการให้ชุมชนมีส่วนร่วมรับรู้ปัญหาของโรคและแก้ไข ปัญหาโดยชุมชนเอง จึงสามารถป้องกันโรคและลดโรคหนอนพยาธิได้อย่างยั่งยืน