ผลของการพัฒนาโปรแกรมคัดกรองใบสั่งยาโดยประยุกต์เกณฑ์ STOPP/START ต่อความเหมาะสมในการสั่งใช้ยาในผู้สูงอายุ แผนกผู้ป่วยนอกโรงพยาบาลพัทลุง

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: ประเทศไทยกำลังเข้าสู่การเป็นสังคมแห่งผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มักเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังหลายชนิดและใช้ยาร่วมกันหลายขนาน ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการได้รับยาที่ไม่เหมาะสม เกณฑ์ STOPP/START เป็นเกณฑ์หนึ่งที่ใช้สำหรับการคัดกรองความไม่เหมาะสมในการสั่งใช้ยาในผู้สูงอายุ เพื่อให้การคัดกรองมีประสิทธิภาพ ผู้วิจัยจึงได้พัฒนาโปรแกรมคัดกรองใบสั่งยาอิเล็กทรอนิกส์ขึ้น โดยประยุกต์จากเกณฑ์ STOPP/START เพื่อใช้เป็นเครื่องมือช่วยเภสัชกรในการคัดกรองใบสั่งยา

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาผลของการพัฒนาโปรแกรมคัดกรองใบสั่งยาอิเล็กทรอนิกส์ ต่อการลดความไม่เหมาะสมในการสั่งใช้ยาในผู้ป่วยสูงอายุ (≥65 ปี) ที่เข้ารับบริการในแผนกผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลพัทลุง

วิธีวิจัย: รูปแบบการวิจัยแบบกึ่งทดลอง (quasi-experimental design) กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยสูงอายุที่เข้ารับการรักษาในแผนกผู้ป่วยนอกโรงพยาบาลพัทลุง ที่มีโรคเรื้อรังอย่างน้อย 1 ชนิด และได้รับยาอย่างน้อย 1 รายการ จำนวน 12,000 ราย แบ่งเป็นกลุ่มควบคุม จำนวน 6,000 ราย เก็บข้อมูลระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม – 30 พฤศจิกายน 2566 และกลุ่มทดลอง จำนวน 6,000 ราย เก็บข้อมูลระหว่างวันที่ 1 สิงหาคม – 30 กันยายน 2567 เก็บข้อมูลจากเวชระเบียนอิเล็กทรอนิกส์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน Mann-Whitney U test, chi-square test และ Fisher's exact test

ผลการศึกษา: กลุ่มควบคุมประกอบด้วย เพศชาย ร้อยละ 42.55 เพศหญิง ร้อยละ 57.45 กลุ่มทดลอง เพศชายร้อยละ 43.78 เพศหญิงร้อยละ 56.22 อายุของทั้งสองกลุ่มส่วนมากเป็น 65 - 69 ปี มัธยฐานของจำนวนรายการยา 4 รายการ โรคประจำตัวที่พบบ่อย ได้แก่ ไขมันในเลือดสูง รองลงมาคือความดันโลหิตสูง เบาหวานและไตวายเรื้อรัง หลังการพัฒนาโปรแกรมคัดกรองใบสั่งยาอิเล็กทรอนิกส์ พบว่าความไม่เหมาะสมในการสั่งใช้ยาทุกประเภทลดลงจากร้อยละ 21.32 เป็นร้อยละ 16.00 (p-value<0.001) ผู้ป่วยได้รับยาที่ไม่เหมาะสม (potentially inappropriate medications; PIMs) ลดลงจากร้อยละ 7.87 เป็นร้อยละ 5.85 (p-value<0.001) และผู้ป่วยไม่ได้รับยาที่ควรได้รับ (potential prescribing omissions; PPOs) ลดลงจากร้อยละ 15.93 เป็นร้อยละ 11.32 (p-value<0.001) โดยสัดส่วนการสั่งใช้ยาที่ไม่เหมาะสมตามเกณฑ์ STOPP จำนวน 6 เกณฑ์ และเกณฑ์ STARTจำนวน 5 เกณฑ์ ในกลุ่มทดลองลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

สรุปผล: โปรแกรมคัดกรองใบสั่งยาอิเล็กทรอนิกส์ที่พัฒนาขึ้น สามารถลดความไม่เหมาะสมในการสั่งใช้ยาในผู้สูงอายุได้อย่างมีนัยสำคัญ ทำให้ผู้สูงอายุได้รับยาที่เหมาะสมกับโรคและสภาวะของตัวเองมากขึ้น เป็นนวัตกรรมที่เพิ่มคุณภาพของการรักษาและความปลอดภัยจากการใช้ยาในผู้ป่วยสูงอายุได้เป็นอย่างดี