ประสิทธิภาพและประสิทธิผลการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่

บทคัดย่อ

การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินประสิทธิภาพและประสิทธิผลโมเดลการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่ ของกรมอนามัย ซึ่งมีการพัฒนาโมเดลฯ ในปี พ.ศ. 2565 เพื่อให้แหล่งท่องเที่ยวของประเทศมีรูปแบบการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีชีวิตใหม่ตามมาตรฐานความปลอดภัยของภาครัฐ โดยใช้การศึกษาแบบผสมผสาน (Mixed Methods) ทั้งการวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ ในพื้นที่เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี และเทศบาลตำบลเกาะช้าง จังหวัดตราด ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญของประเทศ ประชากรที่ใช้ศึกษาวิจัยแบ่งเป็น 3 กลุ่มหลัก คือ 1. กลุ่มสถานประกอบกิจการ ได้แก่ สถานที่พัก (โรงแรม) สถานที่กิน (ตลาดสด ตลาดนัด ร้านอาหาร) และสถานที่เที่ยว (สปา/ร้านนวดเพื่อสุขภาพ ชายหาด) 2. ผู้บริหารและผู้ปฏิบัติงานด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ 3. นักท่องเที่ยวในพื้นที่ โดยเครื่องมือที่ใช้ในการศึกษาวิจัยครั้งนี้แบ่งเป็น 2 ส่วน ได้แก่ 1. แบบประเมินมาตรฐานเมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่ ซึ่งได้ให้ผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบความเที่ยงตรงของเครื่องมือ (Index of item objective congruence: IOC) 2. แบบสำรวจความพึงพอใจของผู้ใช้บริการต่อการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมในสถานประกอบกิจการ ผลการศึกษาวิจัยพบว่า เมืองพัทยามีการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่ ตามโมเดลฯ มีประสิทธิภาพ อยู่ในระดับดีในทุกมิติ และมีประสิทธิผลอยู่ในระดับดี โดยมีปัจจัยที่ส่งผลสูงสุดต่อประสิทธิผลสำหรับสถานที่พัก คือด้านการจัดการความปลอดภัยและส่งเสริมสุขภาพ (ร้อยละ 27.30) สถานที่กิน คือ ด้านสุขลักษณะของภาชนะอุปกรณ์ (ร้อยละ 35.80) และสถานที่เที่ยว กรณีนวดเพื่อสุขภาพ/สปา คือ ด้านความปลอดภัย (ร้อยละ 30.53) และสถานที่เที่ยวชายหาด คือ ด้านมาตรการสำหรับสถานประกอบกิจการบริเวณชายหาด (ร้อยละ 21.20) ในขณะที่เทศบาลตำบลเกาะช้าง มีการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่ ตามโมเดลฯ มีประสิทธิภาพ อยู่ในระดับพื้นฐานในทุกมิติ และมีประสิทธิผลอยู่ในระดับพอใช้ โดยมีปัจจัยสูงสุดที่ส่งผลต่อประสิทธิผลสำหรับสถานที่พัก คือ ด้านการจัดการความปลอดภัยและส่งเสริมสุขภาพ (ร้อยละ 53.90) สถานที่กิน คือ ด้านสุขวิทยาส่วนบุคคลของผู้สัมผัสอาหาร (ร้อยละ 61.50) และสถานที่เที่ยว กรณีนวดเพื่อสุขภาพ/สปา คือ ด้านความปลอดภัย (ร้อยละ 34.00) และสถานที่เที่ยวชายหาด คือ ด้านการสุขาภิบาล (ร้อยละ 13.60) ในส่วนการสำรวจความพึงพอใจของผู้ใช้บริการต่อจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมทั้ง 3 มิติ ของเมืองพัทยา และเทศบาลเมืองเกาะช้าง อยู่ในระดับดี จากผลการศึกษาทำให้เห็นว่า โมเดลการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่ มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล สามารถสร้างความมั่นใจให้กับนักท่องเที่ยวด้านความปลอดภัย ข้อเสนอการศึกษา พบว่าโมเดลการจัดการอนามัยสิ่งแวดล้อมสู่เมืองท่องเที่ยวสุขภาพดี วิถีใหม่นี้ สามารถนำไปประยุกต์ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาเมืองท่องเที่ยวของประเทศไทย เพื่อประชาชน และนักท่องเที่ยวมีสุขภาพดีต่อไป