ประสิทธิผลของโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัลที่มีผลต่อพฤติกรรมการบริโภคอาหารและภาวะโภชนาการเกินของสตรีวัยเจริญพันธุ์

บทคัดย่อ

ภาวะโภชนาการเกินในสตรีวัยเจริญพันธุ์เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง การพัฒนาความรอบรู้ด้านโภชนาการผ่านเทคโนโลยีดิจิทัลมีศักยภาพในการส่งเสริมพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่เหมาะสมและลดความเสี่ยงดังกล่าว  การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิผลของโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัล ต่อพฤติกรรมการบริโภคอาหารและภาวะโภชนาการเกินในสตรีวัยเจริญพันธุ์ โดยใช้การวิจัยแบบผสานวิธี ซึ่งดำเนินการเป็นสองระยะดังนี้ ระยะที่ 1 การพัฒนาโปรแกรมฯ โดยการศึกษาเชิงคุณภาพเพื่อค้นหาปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการควบคุมน้ำหนัก โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกจนข้อมูลอิ่มตัว ในสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีประสบการณ์ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงจำนวน 15 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีวิเคราะห์เนื้อหา พบว่าปัจจัยที่ช่วยสนับสนุนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร ได้แก่ (1) การเตือนตนเอง เช่นการใช้แอปพลิเคชันเพื่อบันทึกการบริโภคอาหาร (2) การสนับสนุนทางสังคม จากครอบครัว เพื่อน หรือชุมชนที่ช่วยเพิ่มแรงจูงใจ (3) การเข้าถึงข้อมูลโภชนาการที่ถูกต้องและเชื่อถือได้ เช่น เว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน และ (4) การปรับพฤติกรรมให้เหมาะสมกับวิถีชีวิต เช่น การจัดเวลาและการเตรียมอาหารล่วงหน้า ปัจจัยเหล่านี้นำมาใช้เป็นแนวทางในการออกแบบกิจกรรมในโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัลโดยอิงตามกรอบแนวคิด eHealth Literacy Model และ Health Literacy Framework ระยะที่ 2 เป็นการศึกษาประสิทธิผลของโปรแกรมฯ ด้วยการวิจัยแบบกึ่งทดลอง ในกลุ่มสตรีวัยเจริญพันธุ์จำนวน 60 คน แบ่งเป็น กลุ่มทดลอง และกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 30 คน กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัล ขณะที่กลุ่มควบคุมได้รับคำแนะนำทั่วไป เก็บข้อมูลพฤติกรรมการบริโภคอาหารสามระยะได้แก่ ก่อนการทดลอง  หลังการทดลอง  ระยะติดตามผลวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติการวัดซ้ำเพื่อเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงของคะแนนความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัลและพฤติกรรมการบริโภคอาหาร เก็บข้อมูลน้ำหนักของกลุ่มทดลองก่อนทดลอง และระยะติดตามผล ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มทดลองมีคะแนน ความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัลเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ(F = 8.065, p = .005, η² = .047)  คะแนน พฤติกรรมการบริโภคอาหารเพื่อป้องกันภาวะโภชนาการเกินเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน (F = 21.738, p < .001, η² = .111)  ในระยะติดตามผลน้ำหนักของกลุ่มทดลอง ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม (t = 2.33, p < .023, d=.60)  การศึกษานี้แสดงว่าโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านโภชนาการทางดิจิทัล สามารถส่งเสริมการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคอาหารอย่างยั่งยืนในสตรีวัยเจริญพันธุ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ