นวัตกรรมการเฝ้าระวังเชื้อไวรัสเด็งกี่ ไวรัสชิคุนกุนยา และไวรัสซิกาในยุงลายบ้าน Aedes aegypti และ ยุงลายสวน Aedes albopictus

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ประเมินประสิทธิภาพการตรวจหาเชื้อไวรัสเด็งกี่ ไวรัสชิคุนกุนยา และไวรัสซิกา ในระดับโมเลกุลในยุงลายพาหะนำโรคด้วยวิธีอาร์ทีพีซีอาร์ และ (2) วิเคราะห์แหล่งแพร่เชื้อไวรัสทั้ง 3 ชนิดในพื้นที่ ศึกษา เก็บตัวอย่าง pool ของยุงลาย สำรวจอาคารบ้านเรือน และนิเวศวิทยา ระหว่างเดือนสิงหาคมถึงกันยายน 2560 ประกอบด้วย 6 พื้นที่เสี่ยงสูงต่อโรคไข้เลือดออก ได้แก่ (1) หมู่ 2 และ หมู่ 6 ตำบลบ่อผุด อำเภอเกาะสมุย จังหวัด สุราษฎร์ธานี (2) ตำบลกะทู้ อำเภอกะทู้ จังหวัดภูเก็ต และ (3) ตำบลกะไหล อำเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา ดำเนิน การสำรวจอาคารบ้านเรือน และนิเวศวิทยาอย่างน้อยพื้นที่ละ 200 หลัง โดยใช้แบบสำรวจและบันทึกตำแหน่งอาคาร บ้านเรือน โดยใช้เครื่องวัดพิกัด GPS และเก็บตัวอย่าง pool ของยุงลายพื้นทีละ 100 pools โดยใช้เครื่องดูดยุง เพื่อ ่ ทำการสกัดอาร์เอ็นเอและใช้เป็นแม่พิมพ์ในการตรวจอาร์เอ็นเอของเชื้อไวรัสเด็งกี ไวรัสชิคุนกุนยา และไวรัสซิกา เปรียบ- ่ เทียบกับตัวอย่างควบคุมบวกและตัวอย่างควบคุมลบ โดยใช้วิธี RT-PCR ผลการวิจัยพบการติดเชื้อร่วมระหว่างเชื้อไวรัสเด็งกี่ ซีโรไทป์ 1, 2 และ 3 กับเชื้อไวรัสชิคุนกุนยาในตัวอย่าง pool ของยุงลายบ้าน Ae. aegypti จำนวน 1 pool (ร้อยละ 1.0) ซึ่งเก็บได้จากพื้นที่ศึกษาจังหวัดสุราษฎร์ธานี และพบการติดเชื้อไวรัสเด็งกี่ ซีโรไทป์ 1 ในตัวอย่าง pool ของยุงลายบ้าน Ae. aegypti จำนวน 1 pool (ร้อยละ 1.0) ซึ่งเก็บได้จากพื้นที่ศึกษาจังหวัดภูเก็ต สำหรับพื้นที่ ศึกษาจังหวัดพังงา ไม่พบการติดเชื้อไวรัสชนิดใดเลยในตัวอย่าง pool ของยุงลายบ้าน ในขณะที่ ไม่พบการติดเชื้อไวรัสชนิดใดเลยในตัวอย่าง pool ของยุงลายสวน Ae. albopictus ซึ่งเก็บได้เฉพาะจากพื้นที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี เท่านั้น เทคนิค RT-PCR มีความไวและความจำเพาะสูงเพื่อตรวจเชื้อไวรัสเด็งกี่ ไวรัสชิคุนกุนยา และไวรัสซิกา ใน ตัวอย่าง pool ของยุงลาย และสามารถใช้เป็นเครื่องมือในการประเมินระบาดวิทยาโดยตรง เพื่อวิเคราะห์แหล่งที่มา ของการแพร่กระจายไวรัสเด็งกี่และไวรัสชิคุนกุนยาในยุงลาย ในรัศมี 100 เมตร จากบ้านที่พบยุงลายติดเชื้อในพื้นที่ ตำบลบ่อผุด อำเภอเกาะสมุย จังหวัดสุราษฎร์ธานี และเช่นเดียวกันกับการแพร่กระจายไวรัสเด็งกี่ในยุงลาย ในรัศมี 100 เมตร จากบ้านที่พบยุงลายติดเชื้อในพื้นที่ตำบลกะทู้ อำเภอกะทู้ จังหวัดภูเก็ต โดยอาศัยข้อมูลสารสนเทศ ภูมิศาสตร์ ข้อมูลระบาดวิทยา ข้อมูลกีฏวิทยา และข้อมูลการสำรวจอาคารบ้านเรือน นวัตกรรมการเฝ้าระวังทางกีฏวิทยา และไวรัสวิทยานี้ มีประโยชน์ในการระบุการแพร่ของไวรัสสเด็งกี่ ไวรัสชิคุนกุนยา และไวรัสซิกาได้ตั้งแต่แรกเริ่ม และ ควบคุมพาหะนำโรคได้ทันเวลาและตรงพื้นที่เป้ าหมาย