การประเมินผลการดำเนินงานการคัดกรองบำบัดรักษา และฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติดตามพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมาย พ.ศ. 2564 ในพื้นที่ต้นแบบ 5 จังหวัด

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา การดำเนินงานด้านการคัดกรอง การบำบัดรักษา การฟื้ นฟู สมรรถภาพ การฟื้ นฟูสภาพทางสังคมผู้ติดยาเสพติด ปัญหาอุปสรรค และปัจจัยเอื้อสนับสนุนในพื้นที่ต้นแบบ 5 จังหวัด เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่มด้วยคำถามกึ่งโครงสร้าง มีผู้ให้ข้อมูลหลัก 44 คน โดยใช้วิธี การเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย บุคลากรในส่วนงานสาธารณสุข ได้แก่ แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข นักสังคมสงเคราะห์ และนักจิตวิทยา และบุคลากรในส่วนงานมหาดไทยและสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ได้แก่ ปลัดอำเภอ ตำรวจ ผู้นำชุมชน ที่ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานบำบัดรักษาและฟื้ นฟูผู้ติดยาเสพติดตามพระราชบัญญัติให้ ใช้ประมวลกฎหมาย พ.ศ. 2564 ในพื้นที่จังหวัดนราธิวาส อุบลราชธานี แม่ฮ่องสอน กาญจนบุรี และกรุงเทพมหานคร วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis) ผลการศึกษา หลังจากมีนโยบายในการดำเนินงานให้ เป็นไปตามประมวลกฎหมายใหม่ พบแก่นสาระสำคัญในการดำเนินงานของพื้นที่ต้นแบบทั้ง 5 จังหวัด สามารถแบ่ง เป็น 3 ส่วน คือ (1) ปัจจัยนำเข้า ได้แก่ การบริหารจัดการเชิงบูรณาการ การพัฒนาบุคลากร การเตรียมพื้นที (2) ่ กระบวนการดำเนินงาน ได้แก่ ช่วงเปลี่ยนผ่าน การทำงานเชิงรุก การประสานภาคีเครือข่าย และการใช้ชุมชนเป็น ศูนย์กลาง (3) ผลการดำเนินงาน พบว่า มีการดำเนินการจัดตั้งโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ที่มี ความพร้อมเป็นศูนย์คัดกรองในทุกจังหวัดและขยายการจัดตั้งทุก รพ.สต. เป็นศูนย์คัดกรองให้ครบทั้งจังหวัด แต่ การจัดตั้งศูนย์ฟื้ นฟูสภาพทางสังคมในจังหวัดยังอยู่ในระหว่างดำเนินการ ยกเว้นกรุงเทพมหานครมีการจัดตั้งในทีว่าการ ่ เขตของกรุงเทพมหานคร การนำส่งเข้าสู่ระบบมีเพิ่มขึ้นจากโครงการ re-X ray แต่ผู้ที่สมัครใจมารับบริการเองมี จำนวนน้อย และพบปัจจัยอุปสรรคในการดำเนินงาน ได้แก่ ความไม่เข้าใจในกฎหมายในการนำไปปฏิบัติงาน ความ ไม่พร้อมของบุคลากรในการจัดบริการใน รพ.สต. การจัดระบบการส่งต่อและติดตามผู้รับบริการการประสานงาน ระหว่างส่วนงาน เป็นต้น ข้อเสนอเชิงนโยบายควรส่งเสริม สนับสนุนให้หน่วยงานภาครัฐและภาคประชาสังคม ขึ้น ทะเบียนศูนย์คัดกรองและศูนย์ฟื้ นฟูสภาพทางสังคม ให้ครอบคลุมทุกตำบล และขึ้นทะเบียนผู้จัดการรายกรณี (case manager) เพื่อเชื่อมโยงระหว่างการคัดกรอง การบำบัดรักษาและการฟื้ นฟูสภาพทางสังคม โดยจัดทำหลักสูตรE–learning สำหรับพัฒนาศักยภาพผู้ปฏิบัติงานในศูนย์คัดกรอง ศูนย์ฟื้ นฟูสภาพทางสังคม และ case manager และมี เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรบูรณาการ การทำงานระหว่าง ศูนย์คัดกรอง และศูนย์ฟื้ นฟูสภาพทางสังคมที่ขึ้นทะเบียนในพื้นที่ให้มีบทบาทร่วมกันในการบำบัดฟื้ นฟูผู้ติดยาเสพติดโดยชุมชนเป็น ฐาน หรือ community-based treatment (CBTx)