การวิเคราะห์การเงินเพื่อเป็นแนวทางในการบริหารจัดการด้านการเงินและงบประมาณในสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

บทคัดย่อ

การศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัด ของสำนักงานปลัด-กระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานในสังกัดให้เกิดประโยชน์และมีประสิทธิภาพมากที่สุด ทั้งในแง่ของการบริหารจัดการเงินงบประมาณและเงินนอกงบประมาณ (เงินบำรุงหรือเงินอีน ๆ ที่ได้รับจากการให้บริการด้านสาธารณสุข) เทียบกับผลการดำเนินการ ซึ่งจะเป็นตัวชีวัดหรือตัวบ่งชีให้ทราบถึงประสิทธิภาพของการบริหาร จัดการเพื่อให้เกิดความคุ้มค่า และเป็นแนวทางในการวางแผนการขอเงินงบประมาณประจำปีหรือขอรับเงินสนับสนุนเพิ่มเติมจากหน่วยงานที่จัดสรรเงินให้ เช่น สำนักงบประมาณ หรือสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติหรือใช้ว่างแผนการใช้จ่ายเงินภายในวงเงินที่ได้รับจัดสรรอย่างจำกัด การใช้ทรัพยากรดังกล่าวของหน่วยงาน จะ มีผลกระทบกับผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องคุณภาพของการรักษาพยาบาลที่ให้กับประชาชนในแง่ของความเพียงพอของงบประมาณที่หน่วยบริการใช้ในการลงทุนหรือการจัดซื้อเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพต่อการรักษาพยาบาลของผู้ป่วย โดยวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิที่เป็นงบการเงิน ได้แก่ งบรายได้-ค่าใช้จ่าย (เป็นงบแสดงถึงผลของการดำเนินงาน) และงบดุล (เป็นงบที่แสดงถึงฐานะทรัพย์สิน หนีสิน และทุน) ในภาพรวมของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปีงบประมาณ 2548 ซึ่งประกอบด้วย งบการเงินของส่วนกลาง ได้แก่กลุ่มงาน กอง สำนักต่าง ๆ ที่อยู่ในส่วนกลาง ที่เบิกจ่ายเงินภายใต้สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงานผู้เบิกจ่าย และงบการเงินของภูมิภาค ได้แก่ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด 75 แห่ง โรงพยาบาลศูนย์/ ทั่วไป 94 แห่ง โรงพยาบาลชุมชน 732 แห่ง และสถานีอนามัยทั่วประเทศประมาณ 35,000 แห่ง เครื่องมือใน ซึ่งแสดงความสามารถในการชำระหนี้ของหน่วยงานที่ชาระการผูกพันและบรรลุความจำเป็นที่ไม่คาดหวังด้วยเงินสด อัตราส่วนแสดงความสามารถในการทำกำไร (profitibility ratio) แสดงประสิทธิภาพในการใช้สินทรัพย์ในการทำกำไรให้กับหน่วยงาน และอัตราส่วนแสดงความสามารถในการชำระหนี (solvency ratio) ที่แสดงความสามารถในการบริหารการเงินเพื่อให้เกิดความคุ้มค่าในเชิงเศรษฐกิจและความสามารถในการจ่ายชำระคืนภาระผูกพันที่มีอยู่ทั้งหมดได้ การศึกษาพบว่า งบการเงินภาพรวมในปี 2548 สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข มีรายได้รวม 122,341,495,659.21 บาท โดยแยกเป็นรายได้ส่วนกลาง 7,228,160,002.79 บาทและรายได้ส่วนภูมิภาค 115,113,335,656.42 บาท มีรายจ่ายรวม 124,665,018,098.28 บาท แยกเป็นรายจ่าย ส่วนกลาง 7,308,481,061.85 บาท และรายจ่ายส่วนภูมิภาค 117,356,537,036.43 บาท จากการวิเคราะห์พบรายได้ตำกว่ารายจ่ายรวม 2,323.52 ล้านบาท เป็นรายได้ตำกว่ารายจ่ายของส่วนกลาง 80.32 ล้านบาท และราย-ได้ต่ำกว่ารายจ่ายของส่วนภูมิภาค 2,243.20 ล้านบาท การวิเคราะห์การเงิน พบปัจจัยที่มีผลต่อการดำเนินงานที่ก่อให้เกิดรายได้ตำกว่ารายจ่าย คือ ประสิทธิภาพการบริหารนโยบายการเรียกเก็บหนี เช่น ระยะเวลาเรียกเก็บหนี้ทั้งผู้ป่วย UC และ Non - UC นานถึง 135 วัน และ 158 วันตามลำดับ นอกจากนั้น การใช้ประสิทธิภาพของสินทรัพย์ มีค่า 1.09 เท่า หมายความว่าลงทุนในสินทรัพย์ 1 บาท ทำรายได้เพียง 1.09 บาท แยกเป็นลงทุนใน UC 1 บาท สามารถทำรายได้เพียง 0.70 บาท และ Non - UC สามารถทำรายได้เพียง 0.39 บาทและอีกส่วนหนึ่งมาจากต้นทุนการให้บริการผู้ป่วยโดยเฉลียต่อราย สูงกว่ารายได้ที่ได้รับเข้ามาจากการบริการผู้-ป่วยเฉลี่ยต่อราย ปัจจัยดังกล่าวจึงมีผลกระทบต่อการดำเนินงานของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และควรกำหนดนโยบายเพิ่มสภาพคล่อง คือ การบริหารจัดการลูกหนี้ และเรียกเก็บหนี้ให้เร็วขึ้น ตลอดจนการ วิเคราะห์ความคุ้มทุนของหน่วยงานที่มีครุภัณฑ์ทางการแพทย์ เพื่อหาทางเพิ่มรายได้หรือกำไร