ระบบบริการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยของโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ระบบบริการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยในโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ศึกษาการดำเนินนโยบายโรงพยาบาลอาหารปลอดภัย และศึกษาการบริหารจัดการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัย รวมทั้งศึกษาปัญหาและข้อจำกัดในการดำเนินการ โดยมีรูปแบบการวิจัยใช้วิธีการศึกษาแบบผสานวิธี (mixed methods) ชนิดดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพไปพร้อมกับการวิจัยเชิงปริมาณ (simultaneous qualitative/quantitative design) กลุ่มเป้ าหมายคือโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไป 116 แห่ง โดยการวิจัยเชิงปริมาณ ประชากรของการศึกษาประกอบด้วย 3 กลุ่มได้แก่ (1) ผู้บริหารโรงพยาบาล (2) หัวหน้ากลุ่มงาน และ (3) ผู้รับผิดชอบงานอาหารปลอดภัยในโรงพยาบาล ใช้วิธีการสุ่มแบบเจาะจง ได้กลุ่มตัวอย่าง จำนวนทั้งสิ้น 288 คน เครื่องมือทีใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยแบบสอบถามมีค่าดัชนีความตรงเชิง เนื้อหาเท่ากับ 0.90 และมีค่าความเทียงโดยหาค่าสัมประสิทธิ แอลฟาครอนบาคเท่ากับ 0.87 สถิติทีใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้ข้อมูลทุติยภูมิ รวบรวมงานวิจัย สิ่งพิมพ์ และตำรา สังเคราะห์ข้อมูลในประเด็นสำคัญ ข้อมูลปฐมภูมิจากการสนทนากลุ่มและการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้บริหาร และผู้เกี่ยวข้อง จำนวน 10 คน นำข้อมูลมาวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการศึกษาพบว่าโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปทั้ง 116 แห่งมีการแต่งตั้งคณะทำงานเพื่อกำหนดกรอบแนวทางและมาตรการด้านอาหารปลอดภัยในโรงพยาบาล คณะทำงานร่วมกันระดับจังหวัดและหน่วยงานภาคีเครือข่ายมีการจัดเมนูสุขภาพร้อยละ 94.1 จัดทำรายการหมุนเวียนล่วงหน้าทุก 1 เดือนร้อยละ 88.2 และกำหนดเมนูอาหารล่วงหน้าอย่างน้อย 2 เดือนร้อยละ 73.6 การตรวจสถานที่ประกอบอาหารผู้ป่วยในโรงพยาบาลและผ่านเกณฑ์ที่กำหนดร้อยละ 95.1 ตรวจร้านอาหารในโรงพยาบาลและผ่านเกณฑ์ทีกำหนดร้อยละ 85.8 ผู้บริหารโรงพยาบาลให้ความสำคัญในการดำเนินงานโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยมากขึ้น ด้านนโยบายโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยมีการควบคุมมาตรฐานในการดำเนินการทุกกระบวนการให้มีประสิทธิภาพ กระบวนการตรวจรับวัตถุดิบ การตรวจสอบคุณภาพและความปลอดภัยอาหารของโรงพยาบาลด้วยชุดทดสอบและตรวจวิเคราะห์สารเคมีด้วยวิธีห้องปฏิบัติการ กำหนดมาตรการควบคุมกรณีไม่ได้มาตรฐาน ระดับนโยบายกระทรวงสาธารณสุข ถ่ายทอดนโยบายโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยที่ชัดเจนให้กับโรงพยาบาลต่างๆ สนับสนุนให้ความช่วยเหลือในการดำเนินงาน ระดับหัวหน้ากลุ่มงานพัฒนาระบบบริการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยประสาน ผู้ผลิต ผู้ขายอาหารให้ผลิตหรือเลือกซื้ออาหารจากแหล่งทีน่าเชื่อถือหรือได้รับการรับรองจากกระทรวงเกษตรฯ มีการสุ่มตรวจเป็นระยะๆ ถ้าพบสารปนเปื้ อนจะดำเนินการปรับปรุงแก้ไขหรือเปลี่ยนแหล่งจัดหาใหม่ ระดับผู้รับผิดชอบงานอาหารปลอดภัยในโรงพยาบาลมีการปรับเมนูอาหารให้สอดคล้องกับ วัตถุดิบในท้องถิ่นและตามฤดูกาล การทำงานแบบบูรณาการทุกภาคส่วนเพื่อดำเนินนโยบายไปในทิศทางเดียวกันโดยมีลักษณะ รูปแบบบริการในเชิงระบบ การศึกษาครั้งนี้พบปัญหาและข้อจำกัดของการดำเนินการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัย 3 เรื่องหลัก คือ (1)แหล่งที่มาของ อาหารปลอดภัยวัตถุดิบไม่เพียงพอ (2)ระบบและวิธีการจัดซื้อจัดจ้าง (3) งบประมาณ ข้อเสนอแนะ (1) กระตุ้นให้มีการขับเคลื่อนให้เกิดการทำงานแบบบูรณาการในระดับพื้นที่อย่างต่อเนื่อง (2) การขยายผลลงสู่ระดับพื้นที่อำเภอ (3) ควรศึกษาในระยะยาวถึงประสิทธิภาพ ประสิทธิผลการดำเนินการโรงพยาบาลอาหารปลอดภัย