การพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำ (อสรจ.) ในโครงการราชทัณฑ์ปันสุข ทำความ ดี เพื่อชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ปี 2562-2564

บทคัดย่อ

การศึกษาเพื่อพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำ (อสรจ.) ในโครงการราชทัณฑ์ปันสุข ทำความ ดี เพื่อชาติ ศาสน์ กษัตริย์ มีการดำเนินงานต่อเนื่อง 3 ปี ระหว่างปี 2562 - 2564 มีวัตถุประสงค์ 1) ศึกษาบริบทและจัดทำหลักสูตรการฝึกอบรม อสรจ., 2) ประเมินผลหลักสูตรการฝึกอบรม อสรจ. และ 3) พัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรม อสรจ. ซึ่งกรมสนับสนุนบริการสุขภาพเป็นแกนนำหลักในการจัดทำต้นแบบหลักสูตรการฝึกอบรม อสรจ. สนับสนุนให้กรมราชทัณฑ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปใช้พัฒนาครูฝึก อสรจ. และฝึกอบรม อสรจ. ในเรือนจำทั่วประเทศ ร่วมติดตาม กำกับ ประเมินผล และพัฒนาหลักสูตรฯ ให้เหมาะสม ได้แก่ การพัฒนาทีมงาน, การวิเคราะห์นโยบายและเป้าหมายตามบทบาทภารกิจขององค์กร, ทบทวนวรรณกรรม, กำหนดรูปแบบวิธีการดำเนินงาน, จัดทำหลักสูตรฝึกอบรม, ร่วมฝึกอบรมตามหลักสูตร, การบูรณาการการดำเนินงาน ติดตาม นิเทศงาน กำกับและประเมินผล, พัฒนานวัตกรรม, การแก้ไขปัญหาอุปสรรค ข้อเสนอแนะ และการรายงานผลการดำเนินงาน โดยใช้วิธีการศึกษาทั้งเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ

ผลการศึกษา พบว่าการดำเนินการฯ สอดคล้องกับบทบาทภารกิจของกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ด้านการมีส่วนร่วมภาคประชาชน ที่มุ่งพัฒนาการสร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพภาคประชาชนและภาคีเครือข่าย ให้สามารถดูแลสุขภาพตนเอง และเข้ามามีส่วนร่วมจัดการระบบสุขภาพ โดยเป็นแกนนำในการประสานงานกับกรมวิชาการ สังกัดกระทรวงสาธารณสุข กรมราชทัณฑ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จัดทำต้นแบบชุดสื่อการเรียนการสอนตามหลักสูตรการฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำ (อสรจ.) ในโครงการราชทัณฑ์ปันสุข ทำความ ดี  เพื่อชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ได้แก่ 1) คู่มือครูฝึก อสรจ. 2) หลักสูตรฝึกอบรม อสรจ. 3) ชุดสื่อการเรียนการสอน อสรจ. และ 4) วีดิทัศน์การฝึกอบรม อสรจ. สนับสนุนให้กรมราชทัณฑ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ใช้ดำเนินการพัฒนาครูฝึก อสรจ. และฝึกอบรม อสรจ. ในเรือนจำทั่วประเทศ 143 แห่ง อีกทั้ง กำหนดเป็นตัวชี้วัดการตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2564 มีการติดตาม กำกับ และประเมินผล ครอบคลุมเรือนจำ 132 แห่ง ในเขตสุขภาพ 12 เขต ตามความรับผิดชอบกระทรวงสาธารณสุข พบมีสัดส่วน อสรจ. ต่อผู้ต้องขัง ตามเกณฑ์ (ไม่น้อยกว่า 1 : 50) รวม 129 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 97.73

ข้อควรระวัง การประสานงานกับภาคีเครือข่าย, กฎระเบียบและข้อจำกัดของเรือนจำ, ลักษณะเฉพาะตามบริบทแต่ละเรือนจำ, ระบบนิเทศ ติดตาม กำกับและประเมินผลแยกส่วนหน่วยงาน ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย กำหนดองค์กรรับผิดชอบที่ชัดเจน, ปรับกระบวนการสอดคล้องกับกฎระเบียบเรือนจำ, ปรับหลักสูตรรองรับบริบทแต่ละเรือนจำ และบูรณาการการนิเทศ ติดตาม กำกับและประเมินผลการตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข

คำสำคัญ: โครงการราชทัณฑ์ปันสุข ทำความ ดี เพื่อชาติ ศาสน์ กษัตริย์, อาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำ (อสรจ.), การพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรม