การพัฒนามาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษาสำหรับโรงพยาบาลทุกระดับ

บทคัดย่อ

การศึกษาการพัฒนามาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษา สำหรับโรงพยาบาลทุกระดับครั้งนี้ เป็นวิจัยพัฒนา (Research and Developement) มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนามาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษาสำหรับโรงพยาบาลระดับต่างๆ และความพึงพอใจต่อมาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษาของผู้รับผิดชอบงานสุขศึกษาในโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป โรงพยาบาลชุมชน ประชากรในการศึกษา คือ โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไปและโรงพยาบาลชุมชน จำนวน 621 แห่ง ที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานระบบบริการสุขภาพระดับพื้นฐานและพัฒนา ในปีงบประมาณ 2561 กลุ่มตัวอย่าง คือ โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไปและโรงพยาบาลชุมชน จำนวน 300 แห่ง มีขั้นตอนการศึกษา 4 ขั้นตอน คือ 1) ขั้นตอนการวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ปัญหา ประกอบด้วย 1.1 การศึกษาสถานการณ์เกณฑ์มาตรฐานระบบบริการสุขภาพ 1.2 การสังเคราะห์แนวคิดและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ประกอบด้วย กระบวนงานสุขศึกษา มาตรฐาน HA และเกณฑ์มาตรฐานระบบบริการสุขภาพ 2) ขั้นตอนการยกร่างเกณฑ์มาตรฐาน ประกอบด้วย 2.1 ประชุมปฏิบัติการในกลุ่มนักวิชาการกองสุขศึกษาที่ปฏิบัติงานในสำนักงานสนับสนุนบริการสุขภาพเขต 1-12 และนักวิชาการที่เกี่ยวข้อง เพื่อจัดทำร่างเกณฑ์มาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษา 2.2 ประชุมผู้เชี่ยวชาญจากสถาบันพัฒนาและรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน) (สรพ.) และผู้เชี่ยวชาญด้านพฤติกรรมศาสตร์ จากมหาวิทยาลัย เพื่อตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา 2.3 การนำเกณฑ์ไปทดลองใช้ (Try out) ในกลุ่มนักวิชาการกองสุขศึกษาที่ปฏิบัติงานในสำนักงานสนับสนุนบริการสุขภาพเขต 1-12 นักวิชาการที่เกี่ยวข้องของโรงพยาบาล วิเคราะห์ค่าความเชื่อมั่นของเกณฑ์ได้เท่ากับ 0.976 และทดสอบความเป็นไปได้ของการนำมาตรฐานระบบบริการสุขภาพสู่การปฏิบัติ ด้วยการสนทนากลุ่มในผู้รับผิดชอบงานสุขศึกษาของโรงพยาบาล 3) ขั้นตอนการนำไปใช้ในโรงพยาบาลระดับพื้นฐานและพัฒนา จำนวน 621แห่ง และ 4) ขั้นตอนการประเมินผล โดยการประเมินความพึงพอใจต่อมาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษาของผู้รับผิดชอบงานสุขศึกษาในโรงพยาบาล

ผลการศึกษา พบว่า มาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษา สำหรับโรงพยาบาลทุกระดับ ประกอบด้วย 3 หมวด คือ (1) หมวดการบริหารจัดการ ประกอบด้วย มาตรฐานด้านผู้รับผิดชอบงานและมาตรฐานด้านการทบทวนความเสี่ยงและแผนการจัดการความเสี่ยง (2) หมวดกระบวนงานสุขศึกษา ประกอบด้วย มาตรฐานสำหรับกลุ่มไม่ป่วยเพื่อการส่งเสริมสุขภาพในชุมชนและมาตรฐานสำหรับกลุ่มป่วยในโรงพยาบาลที่ต่อเนื่องไปในชุมชนเพื่อการดูแลและจัดการด้านสุขภาพ และ(3) หมวดผลลัพธ์ ประกอบด้วย ผลลัพธ์ด้านพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์ นวัตกรรมสุขศึกษาและการพัฒนางานอย่างต่อเนื่อง โดยมาตรฐานในโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไป มีจำนวน 26 เกณฑ์ โรงพยาบาลชุมชน จำนวน 25 เกณฑ์ ซึ่งมีความแตกต่างกันที่ในโรงพยาบาลชุมชนได้รวมงานวิจัยไว้ในเกณฑ์ข้อเดียวกับนวัตกรรม สำหรับความพึงพอใจโดยภาพรวม พบว่า ส่วนมากมีความพึงพอใจต่อเกณฑ์มาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษา ในระดับมากที่สุด (X = 4.73) ซึ่งโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไปและโรงพยาบาลชุมชนที่ได้นำมาตรฐานระบบบริการสุขภาพด้านสุขศึกษาไปใช้เป็นแนวทางและขั้นตอนในการดำเนินงานสุขศึกษาที่มีคุณภาพ จะส่งผลให้ประชาชนทั้งกลุ่มป่วยและไม่ป่วย มีความรู้และทักษะที่จำเป็นในการดูแลสุขภาพตนเอง ครอบครัว และชุมชนได้