การพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายกระทรวงสาธารณสุข ที่มุ่งสู่เป้าหมาย “เจ้าหน้าที่มีความสุข”

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายกระทรวงสาธารณสุขที่มุ่งสู่เป้าหมาย “เจ้าหน้าที่มีความสุข” ที่ได้ดำเนินการมาตั้งแต่ปีงบประมาณ พ.ศ. 2560-พ.ศ. 2563 เพื่อประเมินประสิทธิผลการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบาย และเพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบาย เป็นการวิจัยเชิงบรรยายโดยใช้วิธีแบบผสมผสาน (mix method) แบ่งการศึกษาเป็น 2 ส่วน ส่วนที่ 1 ศึกษาการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายที่ได้ดำเนินการมาโดยการวิจัยเอกสาร ส่วนที่ 2 ประเมินประสิทธิผลการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบาย ได้แก่ การวิเคราะห์ดัชนีความสุขคนทำงานและดัชนีสุขภาวะองค์กร การถอดบทเรียนหน่วยงานที่มีการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายเป็นรูปธรรมโดดเด่นด้วยการศึกษาเอกสารและการสนทนากลุ่ม และการสำรวจความคิดเห็นของผู้รับผิดชอบงานต่อการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบาย ผลการศึกษาพบว่า การพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายที่ได้ดำเนินการผ่านมาโดยกลยุทธที่เป็นจุดแข็ง ได้แก่ ข้อความนโยบายที่ชัดเจน การใช้ข้อมูลสารสนเทศให้เกิดการพัฒนาอย่างมีหลักฐานเชิงประจักษ์ (evidence base) การกำกับติดตามที่เป็นระบบอย่างสม่ำเสมอ ประเมินประสิทธิผลของการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายพบว่า ดัชนีความสุขของคนทำงาน (Happinometer) ปี พ.ศ. 2562 อยู่ในระดับมีความสุข มีค่าเฉลี่ย 63.41 เพิ่มขึ้นจากปี พ.ศ. 2560 เกือบทุกมิติ โดยมิติสุขภาพเงินดี มิติผ่อนคลายดีและสมดุลชีวิตกับการทำงานยังคงมีค่าเฉลี่ยต่ำที่สุด ด้านดัชนีสุขภาวะองค์กร (HPI) มีค่าเฉลี่ย 55.25 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์ต้องเพิ่มความใส่ใจ โดยองค์ประกอบด้านการลงทุนและด้านบริหารมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด การถอดบทเรียนหน่วยงานที่มีการพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายเป็นรูปธรรมโดดเด่น พบปัจจัยความสำเร็จเกิดจากผู้นำองค์กรที่ให้ความสำคัญกับบุคลากร ความต่อเนื่องของนโยบาย ทีมสนับสนุนการสร้างสุข (change agent) มีแผนพัฒนาคนเชิงยุทธศาสตร์ที่เชื่อมโยงเป้าหมายของหน่วยงาน ส่วนการสำรวจความคิดเห็นของบุคลากรผู้รับผิดชอบการขับเคลื่อนนโยบาย พบว่า เห็นด้วยระดับมากโดยเฉพาะความสอดคล้องกับสภาพปัญหาและบริบทของหน่วยงาน ผู้บริหารให้การส่งเสริมสนับสนุน การมอบหมายบุคลากรชัดเจน และการนำข้อมูลความสุขและสภาพปัญหามาพัฒนาข้อเสนอเชิงนโยบายจากการศึกษานี้คือ (1) กำหนดให้เป็นนโยบายมุ่งเน้นต่อเนื่องทุกปี ควบคู่กับระบบติดตามตรวจเยี่ยมแบบเสริมพลัง สร้างเสริมทีมและเครือข่าย การส่งข้อมูลย้อนกลับให้หน่วยงานเกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน (2) จัดให้มีผู้นำต้นแบบ (Role model) สร้างแรงจูงใจและกำหนดให้เป็นองค์ประกอบในการเข้าสู่ตำแหน่งของผู้บริหาร และ (3) พัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายแบบมุ่งเป้าความสุขมิติผ่อนคลายดีและสมดุลชีวิตในการทำงานตามข้อมูลที่พบ ให้ส่วนกลางเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการระบบ ควบคู่กับผู้บริหารหน่วยงานให้ความสำคัญกับการสร้างสุขในองค์กรและการบริหารจัดการภาระงานอย่างเป็นธรรม