การค้นหาความเสี่ยงด้านพฤติกรรมบริโภคใน ชุมชนด้วยวิธีผสมผสานโดยชุมชนมีส่วนร่วมในพื้นที่ตำบลส้มป่อยและตำบลด่าน อำเภอราษีไศล จังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

โดยทั่วไปการค้นหาพฤติกรรมเสี่ยงด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพจะใช้วิธีสำรวจร้านค้าและรับข้อร้องเรียนเท่านั้นทำให้พบความเสี่ยงน้อยและไม่สะท้อนให้เห็นปัญหาด้านพฤติกรรมผู้บริโภค การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ค้นหาความเสี่ยงด้านพฤติกรรมบริโภคในชุมชนด้วยวิธีผสมผสานและเพื่อพัฒนางานเฝ้าระวังความเสี่ยงในชุมชนการศึกษาเบื้องต้นนี้เป็นการสำรวจ โดยชุมชนมีส่วนร่วมในเดือนมกราคม-พฤษภาคม 2554 กลุ่มตัวอย่างเป็นชาวบ้านตำบลส้มป้อยและค่าน จำนวน 400 คน คัดเลือกตัวอย่างแบบสะดวก ใช้ 5 วิธีเพื่อค้นหาความเสี่ยง คือ 1) ให้อาสาสมัครสาธารณสุขสัมภาษณ์ตามครัวเรือน 2) การทำประชาคมหมู่บ้าน 3) การวิจัยเชิงสำรวจ 4)การสำรวจร้านค้า และ 5) รับเรื่องร้องเรียน จากนั้นใช้การประชาคมหมู่บ้านเพื่อคัดเลือกปัญหาที่ชุมชนเห็น ว่าสำคัญและต้องการร่วมกันแก้ไข

ผลการศึกษา แสดงความเสี่ยงด้านพฤติกรรมบริโภค 3 ลำดับแรกจากแต่ละวิธี มีดังนี้ จากการ สัมภาษณ์ครัวเรือน พบว่าชาวบ้านมักซื้อยาจากร้านค้าในหมู่บ้าน เคยใช้ยาชุดแก้ปวดที่เสี่ยงต่อสเตียรอยด์และ ซื้อเครื่องสำอางตามโฆษณา จากการประชาคมหมู่บ้านพบว่า ชาวบ้านชอบซื้อยาชุดแก้ปวดใช้เองและใช้มากเกินจำเป็น เคยใช้ยาที่เสี่ยงต่ออันตรายจากยาสเตียรอยด์และซื้อขาจากรถเร่ จากงานวิจัยพบว่า ชาวบ้านมักซื้อและบริโภคตามคำโฆษณา กินอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ ซื้ออาหารบริโภคโดยไม่สนใจป้ายอาหารปลอดภัย จากการสำรวจร้านค้าพบว่า ยังจำหน่ายยาอันตรายและยาชุด จำหน่ายอาหารไม่มีฉลาก จากช่องทางข้อร้องเรียนพบมีการโฆษณาอวดอ้างสรรพคุณและขายน้ำสกัดเปลือกมังคุด อาหารเสริม ยาสมุนไพรผ่านผู้ประกาศวิทยุชุมชนผลจากการทำประชาคมหมู่บ้าน เพื่อให้ชุมชนรับรู้และเลือกปัญหาที่สำคัญเพื่อแก้ไขเร่งด่วน ซึ่งตำบลด่าน คือ ปัญหาการซื้อยาชุดแก้ปวดจากร้านค้าหรือรถเร่ในชุมชนกินเอง และตำบลส้มป่อย คือ การใช้สารเคมีกำจัด ศัตรูพืชมากและใช้ไม่ถูกวิธี ผลจากการประชาคมก่อให้เกิดเครือข่ายคุ้มครองผู้บริโภค ได้แก่ อย. น้อย และแกนนำอาสาสมัครสาธารณสุขด้านการฝ้าระวังและคุ้มครองผู้บริโภคในชุมชน

การศึกษานี้ช่วยให้พบความเสี่ยงด้านพฤติกรรมผู้บริโภคมากขึ้นและช่วยให้ชุมชนรับรู้ความเสี่ยงที่สำคัญในชุมชน ก่อให้เกิดพลังเครือข่ายในการเฝ้าระวังความเสี่ยงและคุ้มครองผู้บริโภคในชุมชน เพื่อการ คุ้มครองผู้บริโภคในชุมชนที่เข้มแข็