ปัจจัยสภาพแวดล้อมภายนอกอาคารที่เอื้อต่อสุขภาพกายและใจ: กรณีศึกษาโรงพยาบาลชุมชนในภาคกลาง ประเทศไทย

บทคัดย่อ

สภาพแวดล้อมธรรมชาติภายนอกอาคารมีส่วนในการสร้างพลังที่เป็นผลดีต่อการรักษา บรรเทาความเครียด และช่วยให้ฟื้นตัวจากความเจ็บป่วยได้เร็วขึ้น งานวิจัยนี้วัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยสภาพแวดล้อมภายนอกอาคารที่เอื้อต่อสุขภาพกายและใจของโรงพยาบาลชุมชนในภาคกลางของประเทศไทย ใช้วิธีสำรวจพื้นที่ในกลุ่มโรงพยาบาลชุมชนภาคกลาง 3 แห่ง ด้วยการประเมินคุณลักษณะสภาพแวดล้อมภายนอกอาคาร สังเกตพฤติกรรมการใช้พื้นที่ เก็บแบบสอบถามกลุ่มผู้ใช้งานพื้นที่ และสัมภาษณ์ผู้บริหารโรงพยาบาล ระหว่างเดือนมีนาคม – พฤษภาคม พ.ศ. 2565 เกณฑ์การประเมินคุณลักษณะความเหมาะสมของสภาพแวดล้อมภายนอกอาคารของโรงพยาบาลแบ่งเป็น 6 ด้าน ได้แก่ (1) ความปลอดภัยของสถานที่ (2) การรองรับการใช้งาน (3) การเอื้อต่อความมั่นใจในการใช้งาน (4) การสนับสนุนการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคม (5) การสนับสนุนการเคลื่อนไหวทางร่างกาย และ (6) การเบนความสนใจไปทางบวกด้วยธรรมชาติ ผลการศึกษาพบว่า ผู้ใช้บริการมักใช้งานพื้นที่ภายนอกอาคารบริเวณที่อยู่ไม่ไกลจากอาคาร บริเวณที่มีความร่มรื่น มีองค์ประกอบสวน และส่วนขายอาหารเครื่องดื่ม ทั้งนี้จากการประเมินคุณลักษณะของพื้นที่ภายนอกอาคารยังมีความไม่เหมาะสมเกือบทุกด้าน ยกเว้นด้านการเบนความสนใจไปทางบวกด้วยธรรมชาติ นอกจากนี้ยังมีข้อจำกัดด้านงบประมาณ บุคลากร และความรู้ในการจัดการพื้นที่ภายนอกอาคาร อย่างไรก็ตามผู้ให้บริการและผู้รับบริการเห็นประโยชน์ของการใช้พื้นที่ภายนอกอาคารซึ่งสอดคล้องกับแนวคิด Green and Clean ที่เป็นหนึ่งในนโยบายหลักของกระทรวงสาธารณสุข ดังนั้นหากโรงพยาบาลชุมชนจัดทำพื้นที่ภายนอกอาคารให้เอื้อต่อสุขภาพกายและใจด้วยการส่งเสริมคุณสมบัติในทุกด้านเพิ่มเติม และใช้ภูมิทัศน์ที่ต้องการการดูแลรักษาต่ำ (low maintenance landscape) จะสามารถช่วยลดภาระในด้านงบประมาณลงได้ รวมถึงการจัดทำคู่มือ หรือ การจัดอบรม ให้ความรู้ในการจัดการและพัฒนาพื้นที่แก่บุคลากร จะช่วยสร้างความเข้าใจ ลดข้อจำกัดและภาระในการดูแลรักษาพื้นที่ภายนอกอาคารได้ในระยะยาวอย่างยั่งยืน