การจัดระดับสถานีอนามัยในจังหวัดสุรินทร์ ปี 2550

บทคัดย่อ

สถานีอนามัยเป็นหน่วยบริการด่านแรก ที่บูรณาการงานสาธารณสุขทั้งการรักษาพยาบาล งานสุขศึกษางาน ส่งเสริมสุขภาพและควบคุมป้องกันโรคให้กับประชาชน และมีบทบาทที่สำคัญต่อระบบสาธารณสุขของประเทศไทย ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา แต่เนื่องจากสถานีอนามัยแตกต่างกัน ทั้งจำนวนประชากรที่รับผิดชอบจำนวนผู้มารับบริการ ลักษณะงานบริการ งานส่งเสริมสุขภาพและควบคุมป้องกันโรค การจัดระดับสถานีอนามัยจึงเป็นการพัฒนากลไกการจัดสรรทรัพยากรด้านสาธารณสุขให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น วัตถุประสงค์ของการศึกษาเชิงพรรณาครั้งนี้ เพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมในการจัดระดับสถานีอนามัยในจังหวัดสุรินทร์ วิธีการศึกษาเริ่มต้นจาก การจัดระดับสถานีอนามัยด้วยวิธีให้คะแนน แต่ผลการศึกษาไม่เป็นที่ยอมรับจากผู้ปฏิบัติจึงต้องพัฒนาแบบจำลองทางเศรษฐมิติ (econometric model) โดยใช้การประมาณการ (predict) จำนวนผู้มา รับบริการ เป็นตัวแปรตาม (dependent variable) และใช้เป็นดัชนีในการจัดระดับ โดยประมาณการจากตัวแปรค้น (explanatory variables) ได้แก่ จำนวนผู้มารับบริการ จำนวนประชากรที่รับผิดชอบตามทะเบียนราษฎร์ จำนวนหมู่บ้านที่รับผิดชอบ จำนวนเจ้าหน้าที่ การให้บริการทางทันตกรรม และการมีแพทย์ออกให้บริการ โดยใช้ข้อมูลทุติยภูมิของสถานีอนามัยในจังหวัดสุรินทร์ ปี 2549 การศึกษาครั้งนี้พบว่าปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับระดับของสถานีอนามัยในจังหวัดสุรินทร์ ได้แก่ ทุกปัจจัยข้างต้น ยกเว้นจำนวนเจ้าหน้าที่ และการมีแพทย์ออกให้บริการ ด้วยวิธีการดังกล่าวสามารถแบ่งสถานีอนามัยออกเป็น 4 ระดับ จำนวน 52-53 แห่งเท่า ๆ กัน จุด ด่นของการศึกษาครั้งนี้ คือ การสร้างแบบจำลองทางเศรษฐมิติร่วมกับการใช้ปัจจัยทั้งด้านอุปสงค์และ อุปทานในการจัดระดับ ทำให้วิธีการจัดระดับมีความเหมาะสมและถูกต้องทางสถิติมากขึ้น อีกทั้งการสร้างการมีส่วนร่วมของผู้ปฏิบัติ นักวิชาการและผู้บริหารในการทำงานทำให้ผลการศึกษาเป็นที่ยอมรับ ข้อจำกัดของการศึกษาได้แก่ ข้อมูลบางตัวขาดความน่าเชื่อถือ และการทำงานในรูปของคณะกรรมการที่ใช้เวลาค่อน ข้างมาก ข้อเสนอแนะในการศึกษาครั้งต่อไป ได้แก่ ควรจัดระดับสถานีอนามัยในระดับเขตหรือระดับประเทศโดยใช้มาตรฐานเดียวกัน ซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการเปรียบเทียบประสิทธิภาพ คุณภาพของสถานีอนามัยในอนาคต อาจจะใช้ปัจจัยอื่น ๆ เช่น สถานีอนามัยชายแดน พื้นที่ทุรกันดาร ระดับขององค์การบริหารส่วนตำบล เพิ่มเติมในแบบจำลอง เพื่อให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ต่อไป