การพัฒนารูปแบบการป้องกันโรคไตเรื้อรังในกลุ่มเสี่ยง ผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ เขตสุขภาพที่ 9

บทคัดย่อ

ผู้ป่วยโรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไตเรื้อรัง ซึ่งจะส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ครอบครัว และชุมชน รวมทั้งส่งผลกระทบต่อระบบสุขภาพและเศรษฐกิจของประเทศด้วย การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Operation Research) เพื่อพัฒนารูปแบบการป้องกันโรคไตในกลุ่มเสี่ยงผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) เขตสุขภาพที่ 9 กลุ่มตัวอย่าง คือ 1) ผู้ให้ข้อมูลระดับเขต จังหวัด อำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน 2) คณะกรรมการ พชอ. ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ปี พ.ศ. 2561 ในพื้นที่นำร่องนโยบายการพัฒนารูปแบบการป้องกันโรคไตเรื้อรังในชุมชนผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ 4 แห่ง ดำเนินการระหว่างเดือนตุลาคม 2565–กันยายน 2566 ระยะที่ 1 วิเคราะห์สถานการณ์ปัญหา ระยะที่ 2 ดำเนินการ (วางแผน ปฏิบัติ สังเกตการณ์ และสะท้อนผลลัพธ์) ระยะที่ 3 สรุปและประเมินผลลัพธ์ เก็บรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิจาก Health Data Center วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และสถิติอนุมานเปรียบเทียบค่าสัดส่วนด้วย Z-test กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 ผลการศึกษา จากการพัฒนารูปแบบและประเมินผลลัพธ์การดำเนินงานในพื้นที่นำร่อง 4 แห่ง ได้ข้อเสนอรูปแบบการป้องกันโรคไตเรื้อรังในกลุ่มเสี่ยงผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ เขตสุขภาพที่ 9 ประกอบด้วย 9 ข้อ ได้แก่ 1) การประกาศนโยบายระดับเขต จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน 2) จัดการข้อมูลเฝ้าระวังบูรณาการ NCD และ CKD 3) กำหนดเป้าหมายร่วมกัน และจัดทำแผนงานและกิจกรรม โดยบูรณาการกับ “เบาหวาน หายได้” 4) การสร้างนโยบายสาธารณะ 5) การจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ 6) การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในการลดปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคไตเรื้อรังในชุมชน 7) การให้ความรู้และสร้างความตระหนักต่อการลดการบริโภคเกลือและโซเดียม ผ่านสถานีรักษ์สุขภาพ (Digital Health Station) 8) การจัดระบบบริการเชิงรุกในชุมชน และ 9) การประเมินผลลัพธ์ โดยผลลัพธ์ที่ พชอ.นำร่องทุกแห่งสามารถดำเนินการได้เพิ่มขึ้น และผ่านเกณฑ์คือผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมระดับความดันโลหิตได้ดี ในส่วนผลลัพธ์การดำเนินงานที่ต้องเพิ่มความเข้มข้นคือ ผู้ป่วยเบาหวานและ/หรือความดันโลหิตสูงที่มีค่า eGFR ระดับ 3-4 ชะลอการลดลงของ eGFR มีเพียง พชอ.ขามสะแกแสง แห่งเดียวที่ดำเนินการได้เพิ่มขึ้น ร้อยละ 17.39 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ p-value = 0.0026 เนื่องจากบูรณาการ “เบาหวาน หายได้” ข้อเสนอแนะ ควรติดตามและสนับสนุนให้ผู้ป่วยเบาหวาน ความดันโลหิตสูงควบคุมการบริโภคโซเดียมในการลดความดันโลหิต และลดน้ำหนักเพื่อให้เข้าสู่เบาหวานระยะสงบ ร่วมกับการชะลอการลดลงของ eGFR มีระบบการติดตามรายกรณีแบบเข้มงวดอย่างต่อเนื่อง

คำสำคัญ : โรคไตเรื้อรัง; การพัฒนารูปแบบ; พชอ.; กลุ่มเสี่ยงโรคไตเรื้อรัง