แนวคิดพื้นฐานความรอบรู้ด้านสุขภาพ เพื่อการพัฒนาระบบสุขภาพไทยที่เป็นธรรม

บทคัดย่อ

ความรอบรู้ด้านสุขภาพเป็นความรู้และความสามารถของบุคคล ที่สะสมเพิ่มพูนจากการดำเนินชีวิตประจำวันผ่านการมีปฏิสัมพันธ์ตลอดช่วงชีวิตที่จำเป็นสำหรับการเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากข้อมูล ความรู้ ข่าวสาร การบริการสุขภาพ และแหล่งทรัพยากรต่าง ๆ ที่มีอยู่รอบตัว เพื่อตัดสินใจดูแลสุขภาพของตนเองและคนรอบข้าง ซึ่งไม่ได้ขึ้นอยู่กับตัวบุคคลเท่านั้น แต่ยังได้รับอิทธิพลจากปัจจัยเชิงโครงสร้างขององค์กร และการมีอยู่และการไม่มีอยู่ ของแหล่งทรัพยากรต่าง ๆ ด้วย นั่นหมายความว่า ระบบสุขภาพจึงมีอิทธิพลโดยตรงกับความรอบรู้ด้านสุขภาพของประชาชนหากระบบสุขภาพเข้มแข็งและเป็นมิตรต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพ ประชาชนก็จะได้รับการส่งเสริมและกระตุ้นให้เพิ่มพูนความรู้และทักษะที่จำเป็นในการเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากทรัพยากรต่าง ๆ อย่างต่อเนื่อง แต่ถ้าระบบสุขภาพได้สร้างอุปสรรคต่อการเข้าถึงและใช้ประโยชน์ ประชาชนที่มีระดับความรอบรู้ด้านสุขภาพไม่เพียงพอก็จะถูกทอดทิ้งไว้ข้างหลัง อัตราการใช้บริการสุขภาพพื้นฐานเชิงส่งเสริมและป้องกันก็จะมีคนใช้น้อย ขณะเดียวกัน การบริการดูแลรักษาสำหรับคนป่วยก็จะมีคนมาใช้บริการมากขึ้นจนระบบสุขภาพรองรับไม่ไหว บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอแนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับความรอบรู้ด้านสุขภาพและปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาระบบสุขภาพที่เป็นมิตรต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพ แนวคิดพื้นฐานฯ ข้างต้นคลอบคลุมตั้งแต่การยกระดับความรอบรู้ด้านสุขภาพเป็นนโยบายระดับชาติความรอบรู้ด้านสุขภาพระดับองค์กร แนวคิดความรอบรู้ด้านสุขภาพเป็นปัจจัยกำหนดสุขภาพที่ทำให้เปลี่ยนแปลงได้ง่ายกว่าปัจจัยกำหนดสุขภาพอื่น และความรอบรู้ด้านสุขภาพคือแหล่งอำนาจที่สำคัญของบุคคล อีกทั้งยังมีปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเป็นมิตรของระบบสุขภาพ ได้แก่ กำลังพลแห่งความรอบรู้ด้านสุขภาพ องค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ การบริหารจัดการข้อมูลเกี่ยวกับความรอบรู้ด้านสุขภาพ การบริการที่เน้นการมีส่วนร่วมของประชาชนผู้ใช้บริการและชุมชน หุ้นส่วนและความร่วมมือจากหลากหลายภาคส่วน เทคโนโลยีและนวัตกรรมสุขภาพที่เป็นมิตรต่อความรอบรู้ด้านสุขภาพ แหล่งงบประมาณและการลงทุนด้านความรอบรู้ด้านสุขภาพ และภาวะผู้นำด้านความรอบรู้ด้านสุขภาพแนวคิดเหล่านี้เป็นพื้นฐานของการขับเคลื่อนงานความรอบรู้ด้านสุขภาพทั่วโลกที่ล้วนอิงมาจากทฤษฎีและการปฏิบัติของประเทศต่าง ๆ ซึ่งช่วยให้ผู้กำหนดนโยบาย ผู้จัดบริการสุขภาพ และนักวิชาการสามารถต่อยอดเพื่อร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการส่งเสริมความเป็นธรรมให้เกิดขึ้นในระบบสุขภาพไทยตามการปฏิรูปประเทศได้