ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสมุนไพรพญาวานรหรือฮว่านง็อก

บทคัดย่อ

พญาวานรหรือฮว่านง็อก (Pseuderanthemum palatiferum (Nees) Radik.) เป็นพืชสมุนไพรในวงศ์ Acanthaceae มีลักษณะเป็นไม้ทรงพุ่ม ใบเดี่ยวเรียงสลับตรงข้ามกัน ปลูกง่ายและเจริญเติบโตเร็ว ค้นพบทางตอนเหนือของเวียดนามเมื่อราว พ.ศ. 2533 การแพทย์พื้นบ้านของเวียดนามอ้างว่าสมุนไพรพญาวานรมีสรรพคุณในการรักษาโรคต่าง ๆ หลายชนิด เช่น ความดันโลหิตสูง อุจจาระร่วง ข้ออักเสบ รูมาตอยด์กระเพาะอาหาร เนื้องอก ลำไส้อักเสบ เลือดออก เป็นแผล ท้องผูก ไข้หวัด มะเร็งลำไส้ ริดสีดวงทวาร ตับ อักเสบ หัวใจ ไตอักเสบ และเบาหวาน สำหรับในประเทศไทยได้มีคนใช้รักษาโรคดังกล่าวกันอย่างแพร่หลายบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรายงานผลการวิจัยทางด้านองค์ประกอบทางเคมีและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เกี่ยวข้องเพื่อเป็นข้อมูลให้กับผู้สนใจประกอบการตัดสินใจในการใช้สมุนไพรชนิดนี้จากการทบทวน วรรณกรรมพบว่ามีการศึกษาองค์ประกอบทางเคมีของต้นพญาวานรและพบสารเคมีที่สำคัญหลายชนิด เช่น β-sitosterol, stigmasterol, kaempferol, apigenin, phytol, triterenoid saponin as salicylic acid นอกจากนี้ยังพบกรดอะมิโนที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น lysine, methionine และ threonine การทดสอบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาพบว่ามีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ แบคทีเรีย รา และอุจจาระร่วง จากการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสารเคมี ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา และการใช้ทางการแพทย์พื้นบ้านของพืชสมุนไพรชนิดนี้พบว่ามีสารเคมีหรือฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาสอดคล้องกับสรรพคุณที่มีการใช้ทางการแพทย์พื้นบ้าน เช่น อุจจาระร่วงและฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ สรรพคุณบางชนิดยังไม่มีรายงานการทดสอบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา เช่น ความดันโลหิต สูง โรคหัวใจ ข้ออักเสบ รูมาตอยด์ เบาหวาน โรคผิวหนัง ไข้หวัด ตับอักเสบ เนื้องอก มะเร็ง การนำสมุนไพรชนิดนี้ไปใช้รักษาโรคบางชนิดที่ยังไม่มีรายงานการทดสอบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาหรือสรรพคุณไม่สัมพันธ์กับสารเคมี จำเป็นต้องใช้ด้วยความระมัดระวังหรือรอจนมีการศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อใช้อย่างมี ประสิทธิภาพและปลอดภัย