ประสิทธิผลของโปรแกรมสุขศึกษาเพื่อการลดและเลิกสูบบุหรี่ในพระสงฆ์ จังหวัดสระบุรี

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินประสิทธิผลของโปรแกรมสุขศึกษาเพื่อการลดและเลิกสูบบุหรี่ในพระสงฆ์จังหวัดสระบุรีเป็นการวิจัยกึ่งทดลอง (quasi experimental research) แบบมีกลุ่มเปรียบเทียบ กลุ่มตัวอย่างเป็นพระสงฆ์จำนวน 2 วัด 67 รูป แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง 1 วัด มีพระสงฆ์ 36 รูป และกลุ่มเปรียบเทียบ 1 วัด มีพระสงฆ์ 31 รูปกลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมสุขศึกษา โดยการประยุกต์ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (ประยุกต์จากแนวคิด Transtheoretical Model) ประกอบด้วยการบรรยายให้ความรู้ บทบาทสมมติ คู่มือการเลิกสูบบุหรี่ อภิปรายหมู่ บันทึก กิจกรรมและการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ และทั้ง 2 วัดมีการดำเนินงานตามเกณฑ์วัดปลอดบุหรี่ คือมีความร่วมมือจากเจ้าอาวาส การประชาสัมพันธ์และจัดการสิ่งแวดล้อม และการให้ความรู้เรื่องพิษภัยบุหรี่ เก็บ รวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามเก็บข้อมูลจำนวน 3 ครั้ง ครั้งที่ 1 ก่อนการศึกษา ครั้งที่ 2 หลังการศึกษา ครั้งที่ 3 ระยะติดตามผล ห่างจากครั้งที่ 2 เป็นเวลา 6 เดือน วิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา เปรียบความแตกต่างค่าคะแนน เฉลี่ย วิเคราะห์ด้วยสถิติ independent t-test, paired t-test, analysis of variance with repeated measure ผลการ ศึกษาพบว่าเมื่อสิ้นสุดการทำกิจกรรม กลุ่มทดลองมีค่าคะแนนเฉลี่ยด้านความรู้ ทัศนคติ การควบคุมตนเองและพฤติกรรมเกี่ยวกับการเลิกสูบบุหรี่สูงกว่าก่อนการศึกษา และสูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) สัดส่วนพระสงฆ์ที่เลิกสูบบุหรี่ได้ในระยะเวลา 6 เดือนของกลุ่มทดลองมากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ คือ ร้อยละ 33.3 และ 6.5 ด้านการพัฒนาสถานที่ตามเกณฑ์ "วัดปลอดบุหรี่" พบว่าวัดมีการดำเนินงานตามเกณฑ์วัดปลอดบุหรี่ 5 ขั้นตอน คือ เจ้าอาวาสมีการประกาศนโยบายให้พระสงฆ์ที่จำพรรษาในวัดลดและเลิกสูบบุหรี่ มีการจัดทำป้ายประชาสัมพันธ์ "วัดปลอดบุหรี่" รวมทั้งความรู้เรื่องโทษ พิษภัยของบุหรี่ ในพื้นที่วัดจำนวน 10 จุด แต่งตั้งผู้รับผิดชอบในการติดตามตรวจสอบ รวมทั้งรายงานผลในการประชุมคณะสงฆ์ เดือนละ 1 ครั้ง และมีการประชาสัมพันธ์กิจกรรมในทุกวันพระรวมทั้งประชาสัมพันธ์งดถวายบุหรี่แก่พระสงฆ์ ผลการวิจัยครั้งนี้สามารถนำไปเป็นแนวทางในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อการลดหรือเลิกบุหรี่ในกลุ่มพระสงฆ์ในพื้นที่อื่น ๆ ได้