การพัฒนาขีดความสามารถของชุมชนในการจัดการ ระบบสุขภาพชุมชนด้านการใช้ชุดตรวจทางห้องปฏิบัติการ อย่างง่ายของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ปี 2555 – 2558

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างเสริมให้ชุมชนสามารถดูแลระบบสุขภาพได้ด้วยตัวชุมชนเองด้วยการใช้เครื่องมือ ซึ่งเป็นชุดทดสอบอย่างง่ายของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ประกอบด้วยการจัดตั้งห้องปฏิบัติการกลาง ณโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ประจำพื้นที่ พัฒนาแกนนำชุมชนให้สามารถทำการทดสอบผลิตภัณฑ์สุขภาพด้วยชุดทดสอบได้อย่างเป็นระบบถูกต้องแม่นยำ และส่งเสริมให้กิจกรรมมีความยั่งยืน สามารถพัฒนาได้อย่างต่อเนื่อง การศึกษาประกอบด้วยการดำเนินงาน 4 ขั้นตอนคือ (1) การวิเคราะห์สถานการณ์ ศึกษาข้อมูลพื้นฐานตามสภาพความเป็นจริง สำรวจปัญหาและความต้องการแก้ปัญหาในพื้นที่ (2) การวางแผน มีการวางกรอบการทำงานและกำหนดกิจกรรม (3) การดำเนินงาน โดยดำเนินการจัดอบรมฝึกปฏิบัติให้กับตัวแทนชุมชน และ (4) การประเมินผลเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพจากการจัดอบรมด้วยแบบสอบถาม แบบทดสอบ และสังเกตการณ์ โดยใช้เกณฑ์ประเมินของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ วิเคราะห์ผลการทดสอบก่อนและหลังอบรมโดยใช้สถิติการทดสอบค่าแปรปรวน t - test ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 ชุดทดสอบที่เครือข่ายเลือกใช้ คือชุดทดสอบความปลอดภัยในอาหาร ซึ่งได้แก่ชุดทดสอบบอแรกซ์ ชุดทดสอบโซเดียมไฮโดรซัลไฟต์ (สารฟอกขาว) ชุดทดสอบฟอร์มาลิน ชุดทดสอบกรดซาลิชิลิค (สารกันรา) ชุดทดสอบโพล่าร์ในน้ำมันทอดซ้ำ ชุดทดสอบยาฆ่าแมลงในผักผลไม้สด ชุดทดสอบโคลิฟอร์มในน้ำและน้ำแข็ง ชุดทดสอบภาชนะสัมผัสอาหารและมือ ชุดทดสอบความกระด้างทั้งหมดของน้ำ และชุดทดสอบกรดแร่อิสระ (น้ำส้มสายชูปลอม) โดยศูนย์ฯ ที่ 1/1 เชียงราย สนับสนุนชุดทดสอบและค่าใช้จ่ายในการจัดอบรมในครั้งแรก และมีการสนับสนุนจากหน่วยงานองค์กรบริหารส่วนท้องถิ่น และสถานีอนามัยเฉลิมพระเกียรติ ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนได้รับความรู้เพิ่มขึ้น อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.05 เครือข่ายที่ได้รับการพัฒนาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555-2558 จำนวน 7 แห่ง ตัวแทนชุมชนที่รับการฝึกอบรมจำนวน 433 คน จัดตั้งห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน จำนวน 5แห่ง โดยมีรูปแบบการพัฒนาการนำชุดทดสอบไปใช้งาน การรณรงค์การใช้ชุดทดสอบ และการจัดตั้งห้องปฏิบัติการในพื้นที่ ผลที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้ ทำให้ได้รูปแบบในการพัฒนาศักยภาพตัวแทนชุมชนที่สามารถเข้าใจและเชื่อมโยง ปัญหาในพื้นที่ และมีห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชนที่เป็นศูนย์กลางเรียนรู้และสถานที่ปฏิบัติงานจริง