การประยุกต์ใช้แผนที่หมู่บ้าน : มิติใหม่ ในการควบคุมลูกน้ำยุงลาย (Aedes aegypti) โดยอาสาสมัครสาธารณสุข อำเภอวังจันทร์ จังหวัดระยอง

บทคัดย่อ

ในปัจจุบันการระบาดของโรคไข้เลือดออก เป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทยและจังหวัด ระยอง โดยเฉพาะใน พ.ศ. 2545-2550 ซึ่งมีผู้ป่วยเป็นจำนวนมาก ซึ่งกระบวนการควบคุมและป้องกันโรค ไข้เลือดออก ส่วนใหญ่จะดำเนินการตามแนวทางที่กระทรวงสาธารณสุขได้กำหนดไว้ โดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขอาสาสมัครสาธารณสุข หรือนักเรียน การวิจัยในครั้งนี้ เป็นการศึกษา ผลใช้การมีส่วนร่วมของอาสมัครสาธารณสุข ในการกำหนดแนวทางการดำเนินงานควบคุมลูกนำยุงลาย (Aedes aegypti) จากการประยุกต์ใช้แผนที่หมู่บ้านให้เป็นประโยชน์โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาประสิทธิภาพของการประยุกต์ใช้แผนที่หมู่บ้านในการสำรวจและควบคุมลูกน้ำยุงลาย ของอาสาสมัครสาธารณสุข ในอำเภอวังจันทร์ จังหวัด ระยอง ซึ่งเป็นการวิจัยแบบกึ่งทดลอง (quasi experimental research) โดยกำหนดตำบลป่ายุบในและตำบลวังจันทร์เป็นตำบลทดลอง กำหนดตำบลชุมแสงและตำบลพลงตาเอี่ยม เป็นตำบลเปรียบเทียบ แบ่งการศึกษาออกเป็น 2 ช่วง คือ 1) ในช่วงก่อนทดลอง (พ.ศ. 2549) ศึกษารูปแบบ ปัญหา อุปสรรค ในการดำเนินงานควบคุม ลูกน้ำยุงลาย ตามแนวทางเดิมที่สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดระของและสำนักงานสาธารณสุขอำเภอวังจันทร์กำหนดให้ดำเนินการ 2) ในช่วงหลังทดลอง (พ.ศ. 2550) ที่มีอาสาสมัครสาธารณสุข เข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินการศึกษาวิจัย โดยการประยุกต์ใช้แผนที่หมู่บ้าน ในการดำเนินงานควบคุมลูกนำยุงลาย ที่ผู้วิจัย จัดทำขึ้น รวบรวมข้อมูลตามตัวแปรก่อนและหลังการทดลองทั้งสองช่วงเวลาของตำบลทดลองและต่ำบลเปรียบเทียบ การวิเคราะห์ข้อมูลเปรียบเทียบค่าดัชนีความชุกของลูกนำยุงลายในช่วงก่อนการทดลองและหลังการทดลอง ด้วยสถิติ Z-test ผลการวิจัย พบว่าหลังการทดลอง เมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างทางสถิติก่อนและหลังการทดลอง ของค่า Container Index-CL, House Index-HI และ Breteau Index-BI ของตำบลทดลอง พบว่าหลังการทดลองมีค่า CI, HI และ BI ลดลงมากกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ สำรัวบอุมอกน้ำยุงสายใ้หู่บ้าและชุมาน โดยใช้แผนที่หยู่บ้านเป็นเรื่อมือในการกำหนดแวนงการ ดำเนินงานควบคุมลูกน้ำยุงลาย อย่างมีประสิทธิภาพ กล่าวคือ ถ้าหลังคาเรือนใด ตรวจพบลูกน้ำยุงลายเป็นประจำ อาสาสมัครสาธารณสุข จะกำหนดเป็นหลังคาเรือน ที่ขาดความตระหนักและขาดความร่วมมือในการควบคุมลูกน้ำยุงลาย อาสาสมัครสาธารณสุข ผู้รับผิดชอบ ต้องดำเนินการควบคุมลูกน้ำยุงลาย ทุกสัปดาห์ ใน ส่วนของ หลังคาเรือนที่ตรวจไม่พบลูกนำ เป็นประจำ เป็นหลังคาเรือน ที่ให้ความร่วมมือในการดำเนินการควบคุมลูกน้ำยุงลาย อย่างสม่ำเสมอ อาสาสมัครสาธารณสุข ที่รับผิดชอบ ให้เจ้าของบ้าน เป็นผู้รับผิดชอบในการกำจัดลูกนำยุงลาย และ อาสาสมัครสาธารณสุข ตรวจประเมิน เพียงเดือนละครัง ในกรณีที่พบว่า มีหลังคาเรือน ที่พบลูกน้ำยุงลาย เป็นกลุ่มละแวกบ้าน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จะดำเนินการการแก้ไขปัญหา โดยการจัดรณรงค์ ดำเนินการตรวจประเมิน