แนวทางการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวทางหรือรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ นำไปสู่การพัฒนาสุขภาพของนักเรียนและครู ซึ่งเป็นบุคลากรในโรงเรียน กรณีศึกษา โรงเรียนบ้านพะงาดวิทยา จังหวัดนครราชสีมา โดยใช้กระบวนการแบบมีส่วนร่วมเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพปัญหาและศักยภาพการ ดูแลสุขภาพตนเองของนักเรียนและครู ซึ่งเป็นบุคลากรในโรงเรียน เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วน ร่วม (participatory action research) ดำเนินการเก็บข้อมูลในช่วงเดือนตุลาคม 2549 ถึงเดือนกันยายน 2550ประชากรที่ใช้ในการศึกษาคือ นักเรียนและ ครู ในโรงเรียนบ้านพะงาดวิทยา เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling)คือ ผู้รับผิดชอบการดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพของโรงเรียนที่สามารถให้ข้อมูลได้ เป็นผู้ให้ข้อมูลหลัก (key informant) จำนวน10-12 คนเพื่อร่วมถอดบทเรียน (Lesson learned)และสนทนากลุ่ม (focus group discussion) ในการประเมินผล เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสัมภาษณ์และแบบสอบถาม ในกลุ่มนักเรียน 150 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานข้อมูลเชิงคุณภาพตรวจสอบข้อมูลโดยการ triangulation จากแหล่งปฐมภูมิและทุติยภูมิ

การศึกษา พบว่า โรงเรียนบ้านพะงาดวิทยา อำเภอชุมพวง จังหวัดนครราชสีมา เป็นโรงเรียนขนาดกลางมีนักเรียนจำนวน 347 คน ครู อาจารย์และเจ้าหน้าที่อื่นๆ จำนวน 20 คน ผ่านเกณฑ์โรงเรียนส่งเสริมสุขภาพแต่ปัจจุบันมีปัญหาในเรื่องพฤติกรรมการปฏิบัติตัวของนักเรียน และการดูแลของครู เมื่อใช้กระบวนการ ATC พบว่า ครู อาจารย์ มีภาพฝันต้องการให้มีการพัฒนาบริเวณโรงเรียนสะอาด ทุกคนมีสุขภาพดี มีระบบบริหาร ที่เข้มแข็ง ซึ่งในสภาพจริงมีความเหมาะสม โดยเสนอให้จัดตั้งคณะกรรมการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ ที่มาจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อร่วมกันจัดกิจกรรมพัฒนาโรงเรียน และควรมีการประชาคมประเด็นปัญหา อุปสรรคที่พบ กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและบุคคลที่เกี่ยวข้องเพื่อร่วมกันหาแนวทางในการพัฒนา โดยเน้นกระบวนการมีส่วนร่วมในการดำเนินกิจกรรมร่วมกันอย่างต่อเนื่อง เมื่อวิเคราะห์สถานการณ์ โดยใช้เทคนิค SWOT analysis พบว่าเป็นองค์กรที่มีความพร้อมในการพัฒนาโดยมีจุดแข็งและโอกาสที่เอื้ออำนวยต่อการพัฒนางาน และได้เสนอแนวทางแก้ไขปัญหาต่างๆ คือ ควรมีการแต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ ซึ่งมาจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง และจัดเวทีประชาคมอย่างต่อเนื่อง โดยขอรับการสนับสนุนงบประมาณและความร่วมมือจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและผู้ปกครอง สำหรับผลการดำเนินการพัฒนา พบว่า การจัดกิจกรรมอนามัยสิ่งแวดล้อม การจัดบริการด้านสุขภาพอนามัย การปฏิบัติตัวในการ ดูแลสุขภาพของนักเรียน และผลการประเมินสภาวะสุขภาพอนามัยของนักเรียน ในภาพรวมอยู่ในระดับดี ข้อเสนอแนะคือ ในการดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ เป็นบทบาทหน้าที่ของทุกคนในโรงเรียน รวมทั้งผู้ปกครองและชุมชน ที่ควรมีส่วนร่วมอย่างยั่งยืน โดยต้องคำนึงถึงสภาพปัญหาที่แท้จริงของโรงเรียน