การพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวังโรคไข้หวัดนกโดยชุมชน

บทคัดย่อ

ไข้หวัดนกที่มีผลกระทบต่อสุขภาพและเศรษฐกิจของประเทศเป็นอย่างมาก หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องพยายามหามาตรการที่เหมาะสมในการควบคุมและป้องกันเพื่อไม่ให้ระบาด การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบการเฝ้าระวังโรคไข้หวัดนกของชุมชน และเปรียบเทียบทักษะการติดต่อสื่อสารและภาวะผู้นำ ก่อนและหลังการสร้างพลังของกลุ่มแกนนำชุมชนและเปรียบเทียบความรู้ การรับรู้และการปฏิบัติในการ ป้องกันโรคไข้หวัดนกก่อนและหลังการสร้างพลังของประชาชนในตำบลบ่อทอง อำเภอบ่อทอง จังหวัดชลบุรีโดยการวิจัยกึ่งทดลองชนิดกลุ่มเดียววัดก่อนและหลังดำเนินการ (quasi -experimental, one group pretest-posttest design) ใน 2 กลุ่มเป้าหมาย คือ กลุ่มแกนนำชุมชนจำนวน 35 คน จาก 7 หมู่บ้าน และกลุ่มตัวแทนครัวเรือน 446 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย 1 เครื่องมือในการปฏิบัติการ ได้แก่ หลักสูตรการเสริมสร้างพลังและคู่มือปฏิบัติตัวป้องกันโรคไข้หวัดนกสำหรับประชาชน 2) แบบสอบถามทักษะการสื่อสาร และภาวะผู้นำของแกนนำชุมชนและแบบสอบถามความรู้ การรับรู้ และการปฏิบัติตนในการป้องกันควบคุมไข้หวัดนกของประชาชน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา และ paired t-test วิเคราะห์เปรียบเทียบผล ก่อนและหลังดำเนินการ

ผลการวิเคราะห์ข้อมูลแสดงว่า กลุ่มแกนนำชุมชน 35 คน ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง อายุระหว่าง 40-59 ปีร้อยละ 48.6 อาชีพเกษตรกรรม ร้อยละ 54.4 รายได้มากกว่า 20,000 บาทต่อเดือนร้อยละ 51.4 สำหรับกลุ่ม หัวหน้าหรือตัวแทนครัวเรือน 446 คน ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 55.8 อายุเฉลี่ย 41.5 ปี อาชีพเกษตรกรรม ร้อยละ 39.1 และร้อยละ 48.1 มีรายได้น้อยกว่า 5,000 บาทต่อเดือน หลังกิจกรรมการเสริมสร้างพลังชุมชนแกนนำชุมชนร่วมกันจัดตั้งระบบเฝ้าระวังโรคไข้หวัดนกของชุมชนขึ้น โดยดำเนินงานในรูปคณะกรรมการเตรียมความพร้อมเพื่อป้องกันการระบาด โดยประชาสัมพันธ์ให้รู้ทั่วกันทั้งชุมชน และกำหนดการแจ้งข้อมูล ข่าวสารอย่างเป็นระบบภายในชุมชน สำหรับผลการสร้างพลังแก่แกนนำชุมชนและตัวแทนครัวเรือนพบว่า หลังการสร้างพลังแกนนำชุมชนมีทักษะการสื่อสารและภาวะผู้นำสูงกว่าก่อนการสร้างพลังอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01) และสำหรับกลุ่มตัวแทนครัวเรือนพบว่าหลังกระบวนการสร้างเสริมพลังกลุ่มตัวแทนครัวเรือนมีความรู้เรื่องไข้หวัดนก การรับรู้เกี่ยวกับความรุนแรงของโรค ประโยชน์ของการปฏิบัติตามคำแนะนำในการ ป้องกันโรค และการปฏิบัติตัวป้องกันควบคุมโรคไข้หวัดนกสูงกว่าก่อนการสร้างพลังอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01)

ดังนั้น ภาครัฐควรสนับสนุนให้เกิดการพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวังโรคโดยภาคประชาชนและภาคธุรกิจที่เกี่ยวข้องอย่างจริงจัง โดยยึดหลักการสร้างเสริมพลังให้แก่ผู้เกี่ยวข้อง ได้มีความรู้ มีทักษะในการดำเนินงานและต้องพัฒนาภาวะผู้นำควบคู่กันไปด้วย