สารรบกวนการทำงานของต่อมไร้ท่อในน้ำ ตะกอน และปลา ในแม่น้ำน่าน จังหวัดพิษณุโลก

บทคัดย่อ

สารรบกวนการทำงานของต่อมไร้ท่อ (endocrine disrupting chemicals หรือ EDCs) เป็นสารเคมีที่มาจากธรรมชาติ เช่น ฮอร์โมนเอสโตรเจน และสารเคมีสังเคราะห์ เช่น สารเคมีในยา หรือในผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล (pharmaceutical and personal care products หรือ PPCPs) EDCs สามารถทำให้เกิดผลกระทบต่อมนุษย์และสัตว์ได้ โดย EDCs เลียนแบบฮอร์โมนของร่างกายซึ่งไปรบกวนการทำงานของระบบต่อมไร้ท่อ เช่น ทำให้เกิดความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์และพัฒนาการของร่างกาย ดังนั้นจึงทำการศึกษาโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความเข้มข้นของ EDCs และทดสอบ estrogenic activities ในตัวอย่างน้ำ ตะกอนแม่น้ำ และปลา จากแม่น้ำน่าน จังหวัดพิษณุโลก โดยทำการเก็บตัวอย่างในแม่น้ำน่าน 12 จุด แบ่งเป็น 3 โซน (โซนก่อนไหลเข้าเมือง โซนในเมืองบริเวณท่อน้ำทิ้ง โซนไหลออกจากเมือง) EDCs ที่ทดสอบคือ octylphenol (OP), nonylphenol (NP), bisphenol A (BPA) และ estrone (E1) วิเคราะห์ความเข้มข้นของสารโดย GC-MS และทดสอบ estrogenic activities ด้วยวิธี yeast estrogen screen (YES) bioassay จากการศึกษาพบความเข้มข้นของ OP, NP, BPA, และ E1 ในตัวอย่างน้ำอยู่ในช่วง 1-10 ng/L, 244-1062 ng/L, 43-1421 ng/L และตรวจไม่พบจนถึง 10 ng/L ตามลำดับ ในตัวอย่างตะกอนไม่พบ OP และพบความเข้มข้นของ NP, BPA, และ E1 อยู่ในช่วง 6-57 ng/g, 5-8 ng/g และ 1-11 ng/g ตามลำดับ สำหรับตัวอย่างปลา OP, NP, BPA, และ E1 พบในช่วง 62-600 ng/g, 5624-57281 ng/g, 9-52 ng/g และ 6-122 ng/g ตามลำดับ Estrogenic activities ในตัวอย่างน้ำอยู่ในช่วง 0-0.98 ng/L ตัวอย่างตะกอนอยู่ในช่วง 0-0.17 ng/g และตัวอย่างปลาอยู่ในช่วง 0.09-1.24 ng/g แม้ว่าความเข้มข้นของ EDCs ในแม่น้ำน่านจะอยู่ในระดับต่ำ อย่างไรก็ตามความเสี่ยงที่จะเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตนั้นส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง การศึกษาครั้งนี้เป็นครั้งแรกของการรายงานการตรวจพบ EDCs ในแม่น้ำน่าน จังหวัดพิษณุโลก ซึ่งผลการศึกษาแสดงให้เห็นถึงการปนเปื้ อนของ EDCs ในแม่น้ำน่าน