การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมทันตสุขภาพในโรงเรียนประถมศึกษา โดยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย ตำบลตูมใหญ่ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ ปี 2554 - 2555

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนารูปแบบการส่งเสริมทันตสุขภาพในโรงเรียนและสร้างการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในการส่งเสริมป้องกันทันตสุขภาพของนักเรียนประถมศึกษา ตำบลตูมใหญ่ อำเภอ คูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ ปี 2554-2555 การพัฒนาแบ่งออกเป็น 4 ระยะ ระยะที่ 1 ผู้ที่เกี่ยวข้องร่วมวิเคราะห์ปัญหาและวางแผนการดำเนินงาน ระยะที่ 2 ดำเนินการพัฒนารูปแบบตามแผนงานที่วางไว้ โดยแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน ได้แก่ (1) ศึกษาดูงานโรงเรียนต้นแบบ (2) อบรมพัฒนาทีมผู้นำเครือข่าย จัดตั้งเครือข่ายตูมใหญ่ ยิ้มใสฟันสวย และลงนามปฏิญญาดำเนินงานร่วมกัน (3) อบรมพัฒนาศักยภาพนักเรียนแกนนำ และ (4) ดำเนินกิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพตามบริบทของโรงเรียน ระยะที่ 3 ติดตามประเมินการดำเนินงานเครือข่ายโรงเรียน และระยะที่ 4 สะท้อนผลดำเนินงานโดยการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างเครือข่ายและประกวดนวัตกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพ วิธีการเก็บข้อมูลประกอบด้วย การสังเกต การสนทนากลุ่ม ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบที่ทำการศึกษาสามารถกระตุ้นให้เกิดการมีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้องในทุกระดับ โดยผู้เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมตั้งแต่การร่วมคิด หาแนวทางปฏิบัติ และลงมือปฏิบัติมีการจัดสรรงบประมาณสนับสนุนการดำเนินงาน ทำให้เกิดการดำเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพตามบริบทของแต่ละแห่งตามเกณฑ์เครือข่ายเด็กไทยฟันดี ครอบคลุม 3 ด้าน คือ พัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ทันตสุขภาพ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทันตสุขภาพ และการจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อทันตสุขภาพ โดยมีครูอนามัยโรงเรียนและนักเรียนแกนนำด้านการส่งเสริมทันตสุขภาพเป็นแกนนำในการดำเนินงานในโรงเรียนและชุมชนนอกจากนี้ ยังมีกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างเครือข่าย การประกวดนวัตกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพ การสะท้อนกลับข้อมูลการดำเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพ และมีการเผยแพร่แนวคิดผลการดำเนินงานในชุมชนและนำแนวคิดไปใช้ขยายผลสู่ประเด็นสุขภาพอื่น ๆ จากผลการศึกษาแสดงว่า รูปแบบการส่งเสริมทันตสุขภาพในโรงเรียนประถมศึกษาเพื่อนำไปสู่การมีสุขภาพช่องปากที่ดีประกอบด้วยปัจจัยหลายอย่าง ได้แก่ การมีส่วนรับผิดชอบแก้ไข ปัญหาอย่างจริงจังของทุกคน มีนโยบายและเป้าหมายที่ชัดเจนของผู้บริหาร การจัดให้มีการพัฒนาศักยภาพ ผู้ปฏิบัติงานทั้งด้านวิชาการและทักษะ การดึงผู้บริหารระดับสูงขององค์กรมาร่วมกิจกรรมร่วมชื่นชมผลงานเป็นการกระตุ้นให้กำลังใจแก่ผู้ปฏิบัติงานได้อย่างดียิ่ง ทันตบุคลากรเปลี่ยนจากการสั่งการหรือการให้มาเป็นการกระตุ้นให้กำลังใจ จุดประกายเกื้อกูลให้เกิดกิจกรรม การตรวจเยี่ยมแบบกัลยาณมิตรอย่างสม่ำเสมอ การประสานงานที่ดีเยี่ยมการร่วมกันสร้างสิ่งแวดล้อมที่ดี และการได้รับงบประมาณสนับสนุนจากองค์กรปกครองท้องถิ่นและชุมชน