กฎหมายเกี่ยวกับยาในประเทศไทย

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทราบถึงสถานการณ์ของกฎหมายที่เกี่ยวกับยา ความสัมพันธ์กับระบบยา และรวมถึงปัญหาการบังคับใช้กฎหมายต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง วิธีการศึกษาใช้วิธีการทบทวนสืบค้นจากเอกสาร และประชุมกลุ่มย่อยผู้เชี่ยวชาญกรณีประเด็นปัญหา อุปสรรคของกฎหมายที่สำคัญและข้อเสนอแนะ ผลการศึกษา ประเทศไทยมีการออกกฎหมายในการกำกับดูแลในทุกองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องกับระบบยา มีกฎหมาย ข้อตกลง ระเบียบ และประกาศที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งสิ้น 39 ฉบับ โดยแบ่งได้เป็น 5 กลุ่ม คือกฎหมายที่เกี่ยวกับการควบคุมผลิตภัณฑ์ยา รวม 4 ฉบับ กฎหมายควบคุมการประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพและการจัดบริการ รวม 11 ฉบับ กฎหมายที่เกี่ยวกับผู้บริโภค รวม 5 ฉบับ กฎหมายที่เกี่ยวกับการค้า รวม 10 ฉบับและกฎหมายที่เกี่ยวกับองค์กรที่สามและองค์กรอื่นๆ ที่มีอำนาจหน้าที่เฉพาะ รวม 9 ฉบับ กฎหมายที่เกี่ยวกับการเงินการคลังในระบบยาที่สำคัญ ก็คือกลุ่มกฎหมายเกี่ยวกับการค้าทำให้ประเทศไทยต้องเสียค่าใช้จ่ายด้านยาที่สูง กฎหมายด้านประกันสุขภาพยังไม่สามารถประกันไม่ให้ประชาชนล้มละลายจากการต้องเข้ารับการรักษาพยาบาลที่มีค่าใช้จ่ายสูงมากได้ กฎหมายที่เกี่ยวกับการวิจัยพัฒนาและการผลิตยา กลุ่มกฎหมายเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ส่วนใหญ่ ยังไม่มีมาตรการการส่งเสริมสนับสนุนการผลิตและการวิจัยพัฒนายาในประเทศที่ชัดเจน ยกเว้นกฎหมายผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่ออกใหม่ กฎหมายเกี่ยวกับการคัดเลือกยา จะเน้นที่กระบวนการขึ้นทะเบียนยาในกลุ่มกฎหมายเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ซึ่งเน้นเรื่องประสิทธิผล ประสิทธิภาพและความปลอดภัยเป็นหลัก มีกระบวนการคัดเลือกยาเพื่อเข้าสู่บัญชียาหลักแห่งชาติซึ่งทุกกองทุนประกันสุขภาพกำหนดในชุดสิทธิประโยชน์ กฎหมายที่เกี่ยวกับการจัดซื้อและจัดหายา ในส่วนภาครัฐโดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสุข ได้มีการจัดซื้อยาร่วมกันในระดับเขตหรือจังหวัด ซึ่งทำให้สามารถประหยัดงบประมาณค่ายาลงได้มาก และในกองทุนประกันสุขภาพต่างๆ ก็มีการใช้ระบบการต่อรองราคายาในระดับประเทศเพื่อให้ได้ยาที่จำเป็นและมีราคาเหมาะสมทำให้ประชาชนเข้าถึงยาได้มากขึ้น กฎหมายที่เกี่ยวกับการกระจายยา กำหนดให้มีช่องทางการกระจายยาคือ ร้านขายยา โรงพยาบาลและคลินิกเอกชน ยกเว้นยาสามัญประจำบ้านสามารถจัดซื้อได้ทั่วไป ปัจจุบันมีนโยบายให้ประชาชนนำใบสั่งยาไปรับยาที่ร้านยาได้ด้วยเพื่อลดความแออัดในโรงพยาบาล ประชาชนจะมีทางเลือกมากขึ้นในการเข้ารับบริการด้านยา กฎหมายที่เกี่ยวกับการใช้ยา ปัจจุบันผู้ได้รับความเสียหายจากการรับบริการทางการแพทย์ สามารถอาศัยกฎหมายด้านการประกันสุขภาพในการขอรับความช่วยเหลือเบื้องต้นเมื่อได้รับความเสียหายจากการรับบริการ และสามารถใช้กลุ่มกฎหมายเกี่ยวกับผู้บริโภคในการฟ้ องเรียกร้องความรับผิดและเงินชดเชยความเสียหายได้สะดวกขึ้น ข้อเสนอแนะเพื่อให้กฎหมายที่เกี่ยวกับยามีความสมบูรณ์ สามารถบังคับใช้ได้ตามเจตนารมณ์และมีประสิทธิภาพมากขึ้นจึงควรให้ความสำคัญในประเด็น การให้ความเข้มงวดในการบังคับใช้กฎหมายเดิม การปรับปรุงหรือออกกฎหมายใหม่ในบางประเด็น การแก้ไขรายละเอียดกฎหมายที่เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาระบบยาของประเทศ และรวมถึงการเตรียมการรับผลกระทบที่เกิดจากการออกกฎหมายทางการค้า