การจัดหาและการกระจายยา

บทคัดย่อ

ระบบการจัดหาและกระจายยาถือเป็นกระบวนการสำคัญในการเชื่อมต่อระบบการเข้าถึงและประกันการเข้าถึงยาของผู้ป่วยเพื่อให้มั่นใจว่าผู้ป่วยสามารถเข้าถึงยาที่มีประสิทธิผลและมีคุณภาพ ซึ่งการจัดหาต้องมีการพิจารณาลักษณะของตลาดยาซึ่งมีหลายประเภท ทั้งตลาดผูกขาดที่มีผู้ขายเพียงรายเดียว หรือตลาดกึ่งผูกขาดที่มีผู้ขายน้อยราย หรือหากมีผู้ผลิตออกจำหน่ายกันมากขึ้นและส่งผลให้ยานั้นมีการแข่งขันกันในตลาดมากขึ้นจนเกิดการแข่งขันกันด้านราคาที่ลดลงแต่ไม่ถึงขั้นแข่งขันสมบูรณ์ ระบบการจัดหาและกระจายยาในประเทศไทยเริ่มต้นจากอุตสาหกรรมยาซึ่งมีทั้งยาที่ผลิตภายในประเทศและนำเข้าจากต่างประเทศ โดยผู้ผลิตและผู้นำเข้าในภาครัฐและเอกชน สำหรับ ผู้ผลิตภายในประเทศ มีการนำเข้าวัตถุดิบส่วนใหญ่จากต่างประเทศ เนื่องจากข้อจำกัดด้านการผลิตวัตถุดิบตัวยาสำคัญในประเทศ ต่อมามีการกระจายยาสำเร็จรูปผ่านผู้แทนจำหน่าย (distributors) และผู้ค้าส่ง (wholesalers) ไปยังสถานบริการด้านสุขภาพระดับต่างๆ ทั้งโรงพยาบาลรัฐและเอกชน คลินิกและร้านยา นอกจากนี้ ยาจากผู้แทนจำหน่ายยังกระจายไปยังช่องทางอื่นๆ นอกเหนือจากระบบข้างต้น ได้แก่ โครงการพิเศษของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติและสำนักงานประกันสังคม การบริหารจัดการยากำพร้า และในกรณีสถานการณ์ฉุกเฉินได้มีแนวทางในการบริหารจัดการการจัดหาและกระจายเพื่อรองรับสถานการณ์ ได้แก่ การระบาดของโรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน การเกิดการรั่วไหลของสารพิษ และการเกิดอุทกภัย ในปัจจุบันระบบการจัดการขนส่ง (logistic system) ได้พัฒนาไปอย่างมาก ทำให้เกิดบริษัทที่ทำธุรกิจด้านการบริหารคลังยาและจัดส่งยาให้กับสถานบริการขึ้นมากมาย ในภาครัฐ องค์การเภสัชกรรมมีบทบาทในการจัดหาและกระจายยาให้กับลูกค้า โดยเฉพาะการกระจายยาในโครงการพิเศษให้กับหน่วยบริการในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติและระบบประกันสังคมผ่านระบบ Vendor Managed Inven-tory (VMI).