ประสิทธิผลของโปรแกรมการสอนสาธิตในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านมเพื่อลดการเกิดท่อระบายเลื่อนหลุดและข้อไหล่ติดในหอผู้ป่วยศัลยกรรมหญิง โรงพยาบาลแพร่

บทคัดย่อ

บทนำ:            มะเร็งเต้านมเป็นโรคที่มีอุบัติการณ์มากและพบได้บ่อยในผู้หญิง พบเป็นอันดับ 2 หลังผ่าตัดผู้ป่วยจะใส่ท่อระบายระบายน้ำเหลืองและขวดระบายสุญญากาศ (Radivac drain) พร้อมจำหน่าย ทำให้มีโอกาสเกิดท่อระบายเลื่อนหลุดได้และภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดมะเร็งเต้านมที่พบมากที่สุด คือ ความสามารถในการเคลื่อนไหวข้อไหล่ลดลง อาจเกิดข้อไหล่ติดและความพิการได้ การให้ความรู้ที่ถูกต้องในการดูแลตนเองด้วยการสอนสาธิตช่วยให้ผู้ป่วยเกิดความมั่นใจ สามารถปฏิบัติตัวได้ถูกต้อง ช่วยป้องกันและลดภาวะแทรกซ้อนได้

วัตถุประสงค์:    เพื่อเปรียบเทียบการเลื่อนหลุดของท่อระบายและข้อไหล่ติด ในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านมที่ได้รับและไม่ได้รับการสอนสาธิต

วิธีการศึกษา:    การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิง intervention รูปแบบ Interrupted time design ประชากรที่ศึกษาเป็นผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านม ที่หอผู้ป่วยศัลยกรรมหญิง ศึกษาผู้ป่วยเป็น 2ช่วงเวลา กลุ่มควบคุม จำนวน 23 ราย กลุ่มทดลอง จำนวน 23 กลุ่ม ควบคุมให้การพยาบาลตามปกติ กลุ่มทดลองเพิ่มการสอนสาธิตการดูแลท่อระบายน้ำเหลืองและขวดระบายสุญญากาศ (Radivac drain) และโปรแกรมสอนสาธิตบริหารข้อไหล่เพื่อป้องกันข้อไหล่ติด ตามท่อระบายและวัดองศาข้อไหล่โดยใช้ goniometer วิเคราะห์เปรียบเทียบกลุ่มด้วยสถิติ Exact probability test  t-test และ Wilcoxon rank sum test

 ผลการศึกษา: ทั้ง 2 กลุ่ม ไม่พบการเลื่อนหลุดของท่อระบายน้ำเหลือง หลังการผ่าตัด 2 สัปดาห์ ไม่แตกต่างกัน (p=1.000) และพบว่ามุมองศาข้อไหล่ทั้ง 2 กลุ่ม มากกว่า 150 องศา ประเมินได้ว่า ไม่มีภาวะข้อไหล่ติด และพบว่าองศาข้อไหล่ในท่า Flexion งอแขน ในสัปดาห์ที่ 8, 12 กลุ่มทดลองมีองศาการเคลื่อนไหวมากกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ P-value เท่ากับ 0.001, 0.007 และท่า Abduction กางแขนในสัปดาห์ที่ 8, 12 มีองศาการเคลื่อนไหวมากกว่า อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ P-value เท่ากับ 0.007, 0.000

สรุป:              การสอนสาธิตการดูแลท่อระบายน้ำเหลืองและขวดระบายสุญญากาศ (Radivac drain)  ช่วยให้ผู้ป่วยดูแลท่อระบายน้ำเหลืองได้ตามแผนการรักษาของแพทย์ ไม่เกิดการเลื่อนหลุดของท่อระบายน้ำเหลือง และโปรแกรมการสอนสาธิตบริหารข้อไหล่ ช่วยเพิ่มองศาการเคลื่อนไหวข้อไหล่ของผู้ป่วยมะเร็งเต้านมหลังผ่าตัด 

คำสำคัญ:        สอนสาธิต, ท่อระบาย, ข้อไหล่ติด