ผลการดำเนินงานและพัฒนาแนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลระดับจังหวัดของคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาอย่างสมเหตุผล จังหวัดชัยภูมิ

Results of Practice and Development Guideline Rational Drug Use in Province Level of Rational Drug Use Service Committee, Chaiyaphum Province.

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participation action research) มีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนาแนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลระดับจังหวัดของคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาอย่างสมเหตุผล จังหวัดชัยภูมิและเพื่อศึกษาผลการดำเนินงานตามแนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลระดับจังหวัด กลุ่มผู้ร่วมศึกษา คือคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาอย่างสมเหตุผล จังหวัดชัยภูมิ ทั้งหมด 52 คน ศึกษาระหว่างเดือนตุลาคม 2561 – ธันวาคม 2562 ดำเนินการวิจัยเชิงปฏิบัติการ 2 วงรอบ วงรอบละ 4 ขั้นตอน โดยใช้หลักการของ Kemmis และ McTaggart  (1998) ประกอบด้วย 1.การวางแผน 2.ลงมือปฏิบัติตามแผน 3.สังเกตผลที่ได้และ 4.การสะท้อนผล วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา และสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่และร้อยละ

ปีงบประมาณ 2562 ไตรมาสที่ 1  จังหวัดชัยภูมิมีผลการดำเนินงานโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลขั้นที่ 1 จำนวน 16 แห่ง ร้อยละ 100 ขั้นที่ 2 จำนวน 5 แห่ง  ร้อยละ 31.25 ขั้นที่ 3 จำนวน 2 แห่ง ร้อยละ 12.50 แต่ยังพบว่าโรงพยาบาลหลายแห่งยังมีการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะที่ไม่สมเหตุผลในโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน โรคอุจจาระร่วงเฉียบพลัน บาดแผลสดจากอุบัติเหตุ หญิงคลอดปกติครบกำหนดทางช่องคลอดและมีการสั่งใช้ยา metformin และยากลุ่ม inhale corticosteroid ไม่ผ่านตามเกณฑ์เป้าหมาย จึงนำไปสู่การพัฒนาแนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล ระดับจังหวัดจำนวน 10 ข้อ คือ 1.การทำแผนงานโครงการการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล 2. การมอบนโยบายจากผู้บริหารระดับสูง 3.การจัดประชุมคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาสมเหตุผลอย่างน้อย 3 ครั้ง 4.การสะท้อนข้อมูลผลการดำเนินงานทุกครั้งที่มีการประชุมของคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาสมเหตุผลและคณะกรรมการวัดและประเมินผลระดับจังหวัด (กวป.) 5.การทำระบบแจ้งเตือน (pop lock/pop alert) 6.การนำเสนอรายชื่อแพทย์ที่มีการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะทั้ง 4 กลุ่ม 7.การสนับสนุนให้ใช้ยาสมุนไพรทดแทนยาปฏิชีวนะ 8.การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกผลลัพธ์การดำเนินงาน 9.การลงเยี่ยมพื้นที่เป้าหมายหรือนิเทศงานอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง 10.การสร้างสื่อประชาสัมพันธ์ให้แก่ประชาชน หลังจากการพัฒนาแนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล พบว่า จังหวัดชัยภูมิมีผลการดำเนินงานโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลขั้นที่ 1 จำนวน 16 แห่ง ร้อยละ 100 ขั้นที่ 2 จำนวน 9 แห่ง ร้อยละ 56.25  ขั้นที่ 3 จำนวน 5 แห่ง ร้อยละ 31.25

สรุปผล : แนวทางการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลระดับจังหวัด ของจังหวัดชัยภูมิมี 10 ข้อ หากปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอส่งผลให้โรงพยาบาลในจังหวัดชัยภูมิผ่านการประเมินโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลเพิ่มมากขึ้น จังหวัดอื่นๆสามารถนำไปเป็นแนวทางในการดำเนินงานหรือปรับปรุงให้เหมาะสมกับบริบทของตนเองได้

คำสำคัญ : การใช้ยาอย่างสมเหตุผล คณะกรรมการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาอย่างสมเหตุผล, แนวทางการใช้ยาอย่างสมเหตุผล

This study was participatory action research, Aimed to develop guideline rational drug use at province level of Rational Drug Use Service Committee, Chaiyaphum province and evaluated the implementation of guideline rational drug use at the province level. The participants were 52 subjects in the Rational Drug Use Service Committee. The study had been conducted from October 2018 – December 2019. The research methodology was conducted in two-cycle of research operational procedures with four steps (Kemmis & McTagart,1998) as following: 1.Planing 2.Acting of procedure 3.Observation of action outcomes 4.Reflection. Data were analyzed and descriptive statistics were frequency and percentage.

Quarter 1 in 2018, Chaiyaphum province had 16 hospitals pass evaluated in Level 1 of rational drug use (100%), 5 hospitals in Level 2 of rational drug use (31.25%), and 2 hospitals in Level 3 of rational drug use (12.50%). But some hospitals prescribed antibiotics for Upper respiratory tract infection, Acute diarrhea, Fresh traumatic wound, and antibiotic prophylactic in normal labor. Prescribed Metformin drug and Inhale corticosteroids did not reach the goal. For these reasons mention above, the development guideline rational drug use at the province level was implemented. There were 10 activities in guideline rational drug use consist of 1.Planing project for promoted rational drug use 2.Promoted of policy 3. Rational Drug Use Service Committee had met more than 3 times 4. Reflection data in Rational Drug Use Service Committee and Measurement and Evaluation Committee (MEC) 5.Manage by pop lock and pop alerts 6. Presented list name of doctors was prescribed irrational antibiotics use in 4 groups 7. Herbal medicines replace antibiotics 8. Analysis of data for find root cause 9.Empowerment and helped in target hospital 10. Health literacy for rational drug use in populations. Results implemented from developing rational drug use guideline show that there were 16 hospitals pass rational drug use at level 1 (100%), 9 hospitals pass rational drug use at level 2 (56.25 %) and 5 hospitals pass rational drug use at level 3 (31.25 %)  

In summary, the Guideline rational drug use at the province level of Rational Drug Use Service Committee had 10 activities. If practiced consistently and continue its had increase amount of hospitals passing rational drug use at every level. Another province can use this guideline or developed it to appropriate to the context.

Keywords: Rational drug use, Rational Drug Use Service Committee, Guideline of rational drug use