แนวทางการพัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) คุณภาพเพื่อสนับสนุนกำลังคน ด้านสาธารณสุขสำหรับระบบสุขภาพในอนาคต

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนา อสม. คุณภาพ เพื่อสนับสนุนกำลังคนสำหรับระบบสุขภาพ ในอนาคต ใช้วิธีวิจัยแบบผสมผสาน 2 วิธี คือ (1) วิธีวิจัยเชิงปริมาณ กลุ่มตัวอย่างคือ อสม. 31,883 คน สุ่มตัวอย่าง แบบบังเอิญ เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสอบถาม ได้ค่า IOC ระหว่าง 0.67–1.00 เก็บรวบรวมข้อมูลแบบ Online Survey ผ่าน Application LINE วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และ (2) วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ ประธาน อสม. หรือ อสส. จำนวน 22 คน เลือกแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้เป็นแนวคำถามสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง เก็บรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์ทางโทรศัพท์ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า อสม. ส่วนใหญ่เห็นด้วยว่า อสม. คุณภาพ ควรมีคุณสมบัติสำคัญ 4 ด้าน ได้แก่ ทัศนคติ ความรู้ ทักษะ และพฤติกรรมและ การแสดงออก รายละเอียดมีดังนี้ (1) ทัศนคติ มี 2 องค์ประกอบ คือ มีจิตอาสาเสียสละ และเป็นที่พึ่งของชุมชน (2) ความรู้ มี 3 องค์ประกอบ คือ ความรู้สาธารณสุขพื้นฐานดูแลสุขภาพทุกกลุ่มวัย การพัฒนาชุมชน และเทคโนโลยี การสื่อสาร (3) ทักษะ มี 3 องค์ประกอบ คือ ทักษะทางสุขภาพ เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน และทักษะพิเศษ (4) พฤติกรรม และการแสดงออก มี 6 องค์ประกอบ คือ ปฏิบัติตามค่านิยม เป็นแบบอย่างดูแลสุขภาพตนเอง ดูแลแบบองค์รวมทุก ช่วงวัย ดูแลด้านจิตใจ ส่งเสริมคุณภาพชีวิต และปฏิบัติตามนโยบาย จากคุณสมบัติของ อสม. คุณภาพ สามารถใช้ เป็นแนวทางในการประเมิน อสม. คุณภาพ ที่เหมาะสมกับบริบทและภารกิจของ อสม. โดยประเมินจากหลายแหล่ง ได้แก่ ประเมินตนเองจากผู้บังคับบัญชา และผู้รับบริการ พิจารณาตัดสินในรูปแบบคณะกรรมการ ทั้งนี้ ควรออกแบบ การพัฒนากำลังคนของ อสม. ในทุกมิติเพื่อให้ อสม. สามารถช่วยบุคลากรสาธารณสุขแก้ไขปัญหาสาธารณสุขใน พื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ