ความจำเป็นด้านบริการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์ของผู้ป่วยในระยะเฉียบพลันและไม่เฉียบพลันในประเทศไทย

บทคัดย่อ

การจ่ายเงินตามกลุ่มวินิจฉัยโรคร่วมที่ให้ความสำคัญกับบริการระยะเฉียบพลันอาจมีผลให้บริการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์สำหรับผู้ป่วยในระยะกึงเฉียบพลันและไม่เฉียบพลันลดความสำคัญลง การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินสัดส่วนผู้ป่วยในที่ควรเป็นผู้ป่วยระยะกึ่งเฉียบพลันและไม่เฉียบพลันซึ่งจำเป็นต้องได้รับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์และคาดประมาณงบประมาณสำหรับการฟื้นฟูสมรรถภาพสำหรับผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง เป็นการศึกษาเชิงปริมาณ จากฐานข้อมูลเพื่อการบริหารจัดการ (administrative data) ผู้ป่วยในที่จำหน่ายในปีงบประมาณ 2552 จำนวน 5,945,740 ราย จากโรงพยาบาลจำนวน 1,035 แห่งทั่วประเทศ กลุ่มตัวอย่างในการศึกษา คือ ผู้ป่วยที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป ทั้งนี้ไม่รวมผู้ป่วยที่เสียชีวิต ผู้ป่วยที่ส่งต่อ จำนวน 3,663,773 ราย และเลือกเฉพาะผู้ป่วยในและได้รับการวินิจฉัยโรคหลักที่เป็นสาเหตุของความพิการที่ต้อง ฟื้นฟูสภาพ และเลือกผู้ป่วยที่ได้รับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพ จากรหัสหัตถการ การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การ วิเคราะห์ค่าความถี่ ร้อยละ และสถิติทดสอบใคสแควร์ (chi-square test) และ student s t-test

การศึกษาพบว่าจากผู้ป่วยในทั้งหมด ร้อยละ 16.6 เป็นกลุ่มผู้ป่วยในที่มีสาเหตุความพิการซึ่งจำเป็นต้องได้รับการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์จากการวินิจฉัยโรคเมื่อจำหน่าย จากการประเมินรหัสหัตถการฟื้นฟูมีผู้ป่วยเพียงร้อยละ 7.4 (50,332 ราย) ที่ได้รับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพฯ โดยผู้ป่วยในระยะกึ่งเฉียบพลันและ ไม่เฉียบพลับตามกลุ่มวินิจฉัยความพิการทั้งหมด 663,773 ราย เป็นผู้ป่วยโรคหัวใจ (cardiac disorders) ร้อยละ 24.5 โรคปอด (pulmonary disorders) ร้อยละ 24 โรคหลอดเลือดสมอง (stroke) ร้อยละ 9.7 มีผู้ป่วยที่ได้รับบริการฟื้นฟูสมรรภภาพ ได้แก่ผู้ป่วยกลุ่มโรคกระดู lower extremity fracture ร้อยละ 41.6 และ orthopedic conditions ร้อยละ 25.8 รองลงมาคอ กลุม Major multiple trauma (MMT) (MMT with brain and spinal cord 27.6% และ MMT อื่น ๆ 17%) spinal cord (traumatic spinal cord 27.2% non-traumatic spinal cord 14.5%) burn ร้อยละ 15.9 pain ร้อยละ 12.6 สำหรับผู้ป่วย stroke (65,615 ราย) ได้รับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพเพียง ร้อยละ 10.6 (เทียบกับความจำเป็นที่ต้องได้รับการฟื้นฟูสมรรถภาพเพื่อฟื้นคืนความสามารถของร่างกายของผู้ป่วย stroke จากการทบทวนวรรณกรรม 70%) โรงพยาบาลขนาดใหญ่สังกัด กทม. ให้บริการฟื้นฟูสมรรถภาพแก่ผู้ป่วยหลอดเลือดสมองมากที่สุด ร้อยละ 18.9 วันนอนเฉลี่ย 27.2 วัน โรงพยาบาลชุมชนน้อยที่สุด ร้อยละ 3.1 วันนอนเฉลี่ย 9.7 วัน สิทธิสวัสดิการข้าราชการ ได้รับบริการฟื้นฟูมาก กว่าสิทธิประกันสุภาพถ้วนหน้าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ หากผู้ป่วยหลอดเลือดสมองได้รับบริการฟื้นฟูแบบผู้ป่วยใน ร้อยละ 70 จะใช้งบประมาณ 432.9 ล้านบาท

สรุป: ภายใต้การจ่ายเงินที่ไม่ให้ความสำคัญกับบริการระยะกึ่งเฉียบพลันและไม่เฉียบพลัน มีผู้ป่วยบาง ส่วนเท่านั้นที่มีรายงานว่าได้รับบริการฟื้นฟูสมรรถภาพ จึงควรพิจารณาวิธีการจ่ายเงินที่จูงใจเพื่อให้หน่วยบริการให้บริการฟื้นฟูกับผู้ป่วยระยะกึ่งเฉียบพลันและไม่เฉียบพลันตามความจำเป็น