การประเมินผลการพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในกระบวนการ จัดทำแผนชุมชน

บทคัดย่อ

การพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ในกระบวนการจัดทำแผนชุมชน มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาศักยภาพของ อสม. ให้มีความรู้ ความสามารถและทักษะในการจัดทำแผนชุมชน รวม ทั้งสนับสนุนให้ อสม, เป็นแกนนำในการจัดทำแผนชุมชนด้านสุขภาพในพื้นที่ และติดตามประเมินผลการนำไปใช้ การศึกษาครั้งนี้เป็นการประเมินผล โดยมีวิธีการดำเนินการทั้งเชิงปริมาณ และการฝึกอบรม อสม.ในการจัดทำแผนชุมชน เริ่มดำเนินการตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 2550-มิถุนายน 2551 เครื่องมือที่ใช้ คือ 1) แบบสำรวจความต้องการ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ อสม.หมู่บ้านละ 1 คน รวม 930 คน 2) หลักสูตรที่ใช้ฝึกอบรม พัฒนาศักยภาพ อสม. โดยมี อสม.เข้ารับการอบรม หมู่บ้าน/ชุมชนละ 3 คน 3) แบบประเมินความรู้ความเข้าใจ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ อสม.ที่เข้ารับการอบรมทุกคน และ 4) แบบการติดตามและประเมินผลการนำแผนชุมชนไปใช้ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ สถานีอนามัยและโรงพยาบาลในสังกัดสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครปฐม จำนวน 143 แห่ง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานและเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างคะแนนก่อนและหลังการอบรมโดยใช้ paired t-test

พบว่า การจัดทำแผนชุมชนด้านสุขภาพโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นสิ่งสำคัญและมีความจำเป็นเพื่อใช้เป็นแนวท่างในการพัฒนาท้องถิ่นให้ตรงกับความต้องการของประชาชนและแก้ไขปัญหาได้จริง การให้ อสมเป็นแกนนำในการจัดทำแผนชุมชนเป็นการเปิดโอกาสให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมแก้ไข ปัญหาชุมชนของตนเอง หลักสูตรที่เหมาะสมควรเน้นกิจกรรมด้านวิชาการที่สามารถปฏิบัติได้จริง ประกอบ กับการสันทนาการและการฝึกปฏิบัติโดยการแบ่งกลุ่ม ใช้ระยะเวลา 2 วัน 1 คืน ซึ่งจากการอบรม อสม.ทั้ง 2 หลักสูตรีหนาขึ้น จำนวน 6,55 คน เือเรียเทียบระแนลดียความรู้ความเข้าในการจัดทำแปน ชุมชนของกลุ่มตัวอย่างทั้งก่อนและหลังการอบรม พบว่ามีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.000) หลังการอบรม อสมได้เป็นแกนนำจัดทำแผนชุมชนด้านสุขภาพในหมู่บ้านโดยใช้กระบวนการมีส่วน ร่วมของทุกภาคส่วน จังหวัดนครปฐมมีแผนชุมชนด้านสุขภาพครบทุกหมู่บ้าน และในปี 2551 หมู่บ้านได้รับงบประมาณเพื่อดำเนินกิจกรรมด้านสุขภาพจาก อปท. ร้อยละ 92.89 และใช้แผนฯ เพื่อขอรับงบประมาณจากโครงการยุทธศาสตร์อยู่ดีมีสุขของจังหวัด จำนวน 376 โครงการ ในส่วนของ อปท.มีการสนับสนุนงบประมาณเพื่อแก้ไขปัญหาสาธารณสุขเพิ่มขึ้นทุกหมวดกิจกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งโครงการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออก ข้อเสนอแนะในการศึกษาครั้งนี้ คือ ควรให้ อปทมีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนา ศักยภาพ อสม. และในการจัดทำแผนชุมชนเพื่อสร้างความเข้าใจที่ตรงกันและได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่ง กันและกัน