การพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดนไทย-ลาว โดยใช้กลไกผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จังหวัดน่าน
คำสำคัญ:
การเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อ, ชายแดนไทย-ลาว, ผู้นำชุมชน, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านบทคัดย่อ
บทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบและเพื่อประเมินประสิทธิผลของรูปแบบการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดนไทย-ลาว โดยใช้กลไกผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จังหวัดน่าน กลุ่มผู้ให้ข้อมูลในการวิจัยคัดเลือกแบบเจาะจง ได้แก่ ผู้นำชุมชนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และเจ้าหน้าที่ภาครัฐในพื้นที่จุดผ่อนปรนชายแดนไทย-ลาว ได้แก่ 1) จุดผ่อนปรน บ้านใหม่ชายแดน อำเภอสองแคว 2) จุดผ่อนปรนบ้านน้ำปี้ อำเภอเวียงสา 3) จุดผ่อนปรน
บ้านห้วยสะแตงอำเภอทุ่งช้าง และ 4) จุดผ่อนปรนบ้านเปียงซ้อ อำเภอเฉลิมพระเกียรติ รวมจำนวน 188 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบทดสอบและแบบสอบถาม แบบสนทนากลุ่ม แบบสัมภาษณ์
แบบการสังเกตและบันทึกภาคสนาม และการอภิปรายกลุ่ม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล คือ การแจกแจงความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และค่าที ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า ก่อนการพัฒนาผู้นำชุมชน และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน
มีความรู้ในการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่ออยู่ในระดับปานกลาง มีทักษะในการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่ออยู่ในระดับปานกลาง มีพฤติกรรมการเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคอยู่ในระดับน้อย
และมีส่วนร่วมในการดำเนินงานอยู่ในระดับปานกลาง ผลการพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดนไทย-ลาว โดยใช้กลไกผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน
มีข้อสรุปที่เหมาะสม ประกอบด้วย 1) ด้านการวางแผนกลยุทธ์การเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อ
ตามแนวชายแดน 2) ด้านการพัฒนาศักยภาพของผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ในการ
เฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดน 3) ด้านการพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศเพื่อการ
เฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดน 4) ด้านการเสริมสร้างเครือข่ายความร่วมมือ
ในการปฏิบัติงานเฝ้าระวังป้องกันและควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดน ประสิทธิผลของการพัฒนาผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน โดยการเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยของความรู้ ทักษะ พฤติกรรม และ
การมีส่วนร่วมในการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อในชุมชน ระยะก่อนและหลังพัฒนา พบว่า ค่าเฉลี่ยหลังการพัฒนาสูงกว่าก่อนการพัฒนาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. (2562). ทิศทางและกลไกการบริหารจัดการเชิงยุทธศาสตร์กรมควบคุม โรค ประจำปีงบประมาณ 2562. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค.
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน กระทรวงสาธารณสุข. (2565). แผนปฏิบัติการสาธารณสุขชายแดน พ.ศ.2565- 2570. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข.
จรรรงค์ ลีสุรพงษ์. (2553). ปัจจัยที่มีผลต่อการดำเนินงานควบคุมโรคติดต่อขององค์การบริหารส่วนตำบล. [ปริญญานิพนธ์วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต], บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยทักษิณ.
ธานี นามม่วง. (2566). การพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวังป้องกันและควบคุมโรคติดติดต่อตามแนวชายแดนไทย - กัมพูชาของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน กรณีศีกษา อำเภอกาบเชิง จังหวัดสุรินทร์. วารสาร ส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม. 46(1), 54-67.
ธีรวุฒิ เอกะกุล. (2544). ระเบียบวิธีวิจัยทางพฤติกรรมศาสตร์และสังคมศาสตร์ (พิมพ์ครั้งที่ 2). อุบลราชธานี: วิทยาการพิมพ์.
นพรัตน์ วงศ์วิทยาพาณิชย์, จิตรา โรจน์ประเสริฐกูล และเสริมสิทธิ์ สร้อยสอดศร. (2554). โครงการวิจัย การพัฒนาตลาดการค้าชายแดนไทย กรณีศึกษาตลาดโรงเกลือ จังหวัดสระแก้ว. เชียงใหม่: สถาบัน ศึกษานโยบายสาธารณะมหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ปราริชาติ เขียวฉะอ้อน. (2564). รายงานวิจัยการพัฒนาระบบเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคติดต่อชายแดน ไทย-เมียนมา บริเวณพื้นที่ช่องทางข้ามธรรมขาติแม่กึ๊ดใหม่ริมเมย-ชเวโก๊กโก่. ตาก: สำนักงาน สาธารณสุขจังหวัดตาก.
พวงรัตน์ ทวีรัตน์. (2550). วิธีการวิจัยทางพฤติกรรมศาสตร์และสังคมศาสตร์ (พิมพ์ครั้งที่ 7). กรุงเทพฯ: สำนัก ทดสอบการศึกษาและจิตวิทยา มหาวิทยาลัยศรีนคริทรวิโรฒ.
พิษณุรักษ์ กันทวี. (2563). การประเมินผลโครงการสร้างความตระหนักและเตรียมความพร้อมสำหรับโรคติดต่อและโรคอุบัติใหม่ตามแนวพรมแดนไทย-ราชอาณาจักรกัมพูชา-สาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว-สาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา ปีงบประมาณ 2558-2560. วารสารวิจัยระบบ สาธารณสุข, 14(1), 51-61.
รวิสรา จิรโรจนวัฒน์, กุลยา เชี่ยวโสธร และอุดมศักดิ์ อิ่มสว่าง. (2556). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความสำเร็จ ในการดำเนินงานของคณะกรรมการชายแดนระดับอำเภอ ในการป้องกันควบคุมโรคติดต่อตามแนวชายแดน ไทย-กัมพูชา จังหวัดจันทบุรีและตราด. วารสารควบคุมโรค, 39(1), 75-81.
วรวัตต์ ชาญวิรัตน์, พรชรัฐ สายยุทธ และพรชนก เพ็ญศรี. (2567). รูปแบบการเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคติดต่อในระบบขนส่งทางรางระหว่างประเทศ พรมแดนประเทศไทย-สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน, 9(4), 761-762.
สันติ ฝักทอง. (2567). การพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรค และภัยสุขภาพตามแนวชายแดนไทย และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เขตพื้นที่อำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารวิทยาศาสตร์การกีฬาและนวัตกรรมสุขภาพ กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฏแห่งประเทศไทย. 3(4), 4-64.
สำนักงานพาณิชย์จังหวัดน่าน. (2562). การค้าชายแดนจังหวัดน่าน. น่าน: สำนักงานพาณิชย์จังหวัดน่าน. สำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. (2555). การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพ เครือสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
สำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. (2559). การใช้บริการ สุขภาพของผู้ป่วยชาวลาวในประเทศไทย: กรณีศึกษาผลกระทบกับโรงพยาบาลรัฐในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย และสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดน่าน. (2567). สรุปผลการดำเนินงานด้านสาธารณสุขประจำปี 2567. น่าน: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดน่าน.
สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข. (2562). แผนแม่บทการแก้ไขและพัฒนางานสาธารณสุข ชายแดน พ.ศ. 2560-2564. กรุงเทพฯ: ทริปเปิลกราฟฟิกสตูดิโอ.
สุภเนตร ชัยนา, พิชัย เอื้อมธุรพจน์ และสังคม ศุภรัตนกุล. (2562). แนวทางการพัฒนาบทบาทหน้าที่การปฏิบัติงานเพื่อเสริมความมั่นคงตามแนวชายแดนของคณะกรรมการหมู่บ้านอาสาพัฒนาและป้องกันตนเอง จังหวัดหนองคาย. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(1), 146-52.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
วิธีการอ้างอิง
ฉบับ
บท
การอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสาธารณสุขมูลฐาน (ภาคเหนือ)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
