การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมเพื่อส่งเสริมพฤติกรรมการป้องกันและกำจัดลูกน้ำยุงลาย ลดความเสี่ยงโรคไข้เลือดออกในชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์และปัจจัยด้านความรอบรู้อนามัยสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการป้องกันและกำจัดลูกน้ำยุงลาย 2) พัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมกับบริบทชุมชน และ 3) ประเมินผลของรูปแบบในด้านการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ดำเนินการวิจัย 3 ระยะ ประกอบด้วย การศึกษาสถานการณ์ในกลุ่มตัวอย่าง 425 คน การพัฒนารูปแบบผ่านการประชุมเชิงปฏิบัติการ และการทดลองใช้รูปแบบฯในพื้นที่ตำบลห้วยรอบ 160 ครัวเรือน เป็นเวลา 3 เดือน เครื่องมือวิจัย ประกอบไปด้วยแบบสอบถามความรอบรู้ พฤกรรมการป้องกันโรคที่ผ่านการตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ และและค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ 0.95,0.92 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ ด้วยสถิติ จำนวน  ร้อยละ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ และPaired t test ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพ การวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis)

     ผลการวิจัยพบว่า 1) ความรอบรู้ด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย 2.80) โดยการประเมินข้อมูลมีค่าต่ำสุด (2.65) 2) พัฒนา "CLEAR Model" ประกอบด้วย การสร้างความร่วมมือชุมชน การเรียนรู้ร่วมกัน การสำรวจสิ่งแวดล้อม การปฏิบัติร่วมกัน และการทบทวนและให้รางวัล 3) หลังการทดลองใช้รูปแบบ พบว่าความรอบรู้เพิ่มขึ้นร้อยละ 57.38 พฤติกรรมการป้องกันพัฒนาขึ้นร้อยละ 56.73 และค่าดัชนีลูกน้ำยุงลายลดลงจนไม่พบในสัปดาห์ที่ 5 แสดงให้เห็นว่ารูปแบบที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิภาพในการส่งเสริมพฤติกรรมการป้องกันและกำจัดลูกน้ำยุงลายในชุมชน ข้อเสนอแนะควรมีการขยายการทดลองใช้รูปแบบ CLEAR Model ไปยังชุมชนอื่น ๆ เพื่อประเมินประสิทธิภาพในบริบทที่แตกต่างกัน