การพัฒนารูปแบบการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้ ด้วยการนับคาร์บโดยกลไกอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านและภาคีเครือข่ายชุมชนจังหวัดเชียงใหม่
คำสำคัญ:
ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้, การนับคาร์บ, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน, ภาคีเครือข่ายชุมชน, จังหวัดเชียงใหม่บทคัดย่อ
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสถานการณ์การดูแลผู้ป่วยเบาหวานของจังหวัดเชียงใหม่ 2) พัฒนารูปแบบการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้ด้วยการนับคาร์บ โดยกลไกอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
และภาคีเครือข่ายชุมชน จังหวัดเชียงใหม่ 3) ประเมินผลของรูปแบบฯ การดำเนินงานแบ่งเป็น 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 การศึกษาสถานการณ์การดูแลผู้ป่วยเบาหวานกลุ่มตัวอย่างจำนวน 50 คน ระยะที่ 2 การพัฒนารูปแบบการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวาน ฯ กลุ่มตัวอย่างจำนวน 26 คน และกลุ่มตัวอย่าง
ที่ใช้รูปแบบจำนวน 72 คน และระยะที่ 3 การประเมินผลรูปแบบฯ กลุ่มตัวอย่างจำนวน 79 คน เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์เชิงลึก และแนวคำถามการสนทนากลุ่ม การวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน Paired t-test และ Repeated-measures ANOVA
ผลการศึกษาพบว่า สถานการณ์การดูแลผู้ป่วยเบาหวานโดยระบบบริการของรัฐยังไม่ครอบคลุม
และมีความล่าช้าเนื่องจากมีผู้ป่วยจำนวนมาก รูปแบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานโดยครอบครัวและชุมชน
ยังไม่เป็นระบบเท่าที่ควร การพัฒนารูปแบบการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2
ที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้ด้วยการนับคาร์บ โดยใช้โมเดล 4 C ได้แก่ การกำหนดผู้ป่วยเป็นศูนย์กลางของกระบวนการ (Center of the Process) การนับคาร์บ (Carbohydrate counting) การให้ อสม.เป็นโค้ช
ด้านสุขภาพ (Health Coach) ดูแลผู้ป่วยใกล้ชิดในระดับครัวเรือน และการสร้างเครือข่ายดูแลผู้ป่วยที่เชื่อมโยงกันในชุมชน (Networking Community Connectivity) มีผลทำให้ผู้ป่วยมีความรู้และพฤติกรรมการดูแลตนเองดีขึ้น ระดับน้ำตาลในเลือดลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) เมื่อเปรียบเทียบกับก่อนการใช้รูปแบบ ดังนั้น รูปแบบที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้สามารถนำไปขยายผลในพื้นที่อื่น ๆ เพื่อให้การดำเนินงานควบคุมโรคเบาหวานมีประสิทธิภาพมากขึ้น
คำสำคัญ: ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้, การนับคาร์บ, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน, ภาคีเครือข่ายชุมชน, จังหวัดเชียงใหม่
เอกสารอ้างอิง
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมโรค กองโรคไม่ติดต่อ. (2566). แผนปฏิบัติการ ด้านการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อของประเทศไทย (พ.ศ. 2566-2570). สำนักงานเลขานุการการขับเคลื่อนแผนโรคไม่ติดต่อชาติ กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข จังหวัดนนทบุรี.
สำนักสารสนเทศ สำนักปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2568). นโยบายกระทรวงสาธารณสุข ปี 2568 “เสริมสร้างความเข้มแข็งเครือข่ายสุขภาพภาคประชาชน”. กระทรวงสาธารณสุข จังหวัดนนทบุรี. https://pr.moph.go.th/online/index/news/305516
Al-Dwaikat, T. N., Ali, A. M., & Khatatbeh, H. (2023). Self-management social support in type 2 diabetes mellitus: A concept analysis. Nursing Forum, 2023(1), 1–9.
Aliun, F. W., & Arofiati, F. (2022). Effects of health coaching on self-care and HbA1c in type 2 diabetes mellitus: A literature review. Jurnal Aisyah: Jurnal Ilmu Kesehatan, 7(4), 1091–1096.
Botchway, M., Davis, R. E., Merchant, A. T., Appiah, L. T., Sarfo-Kantanka, O., & Moore, S. (2023). Social networks, perceived social support, and HbA1c in individuals with type 2 diabetes mellitus in urban Ghana. Ethnicity & Health, 28(2), 281–298.
Department of Disease Control, Ministry of Public Health. (2024). Annual communicable and non-communicable disease surveillance report, fiscal year 2024 [PDF file].
Department of Disease Control. https://ddc.moph.go.th/uploads/publish/1668120250117072316.pdf
International Diabetes Federation. (2023). Annual report 2023 (pp. 1–33). https://idf.org/media/uploads/2024/06/IDF-Annual-Report-2023.pdf
Ong-Artborirak, P., Seangpraw, K., Boonyathee, S., Auttama, N., & Winaiprasert, P. (2023). Health literacy, self-efficacy, self-care behaviors, and glycemic control among older adults with type 2 diabetes mellitus: A cross-sectional study in Thai communities. BMC Geriatrics, 23(1), 297.
Silitonga, M., Andini, P. N. I., Lestari, G. W., Zega, G., Ayu, R., & Nababan, T. (2025). The effectiveness of health education on self-awareness of diabetes mellitus patients in reducing blood sugar levels in Royal Prima Hospital Medan. Jurnal Ners: Research & Learning in Nursing Science, 9(2), 2334–2338.
Sulfikar, A., Irwan, A. M., & Restika, I. (2023). The influence of health coaching in controlling blood sugar in type 2 diabetes mellitus patients: A systematic review. International Journal of Nursing and Health Services, 6(2), 112–120.
Toemkrathok, S., Jantacumma, N., & Waelveerakup, W. (2024). Carb count application and food consuming behavior modification in type 2 diabetes mellitus patient. The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health, 55(4).
United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat. (2009). Global assessment report on disaster risk reduction (2009). Geneva: United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat (UNISDR). (https ://www.undrr.org/publi catio n/globa l-asses sment-report-disas ter-risk-reduction-2009.
Vos, R. C., den Ouden, H., Daamen, L. A., Bilo, H. J. G., Denig, P., & Rutten, G. E. H. M. (2023). Population-based screen-detected type 2 diabetes mellitus is associated with less need for insulin therapy after 10 years. BMJ Open Diabetes Research & Care, 11(1), e003279.
Vural, H., Uzuner, A., Unalan, P. C., & Sınav, H. O. (2023). The effect of basic carbohydrate counting on HbA1c in type 2 diabetic patients: A non-randomized controlled trial. Primary Care Diabetes, S1751-9918(23),172-179.
World Health Organization. (2018). Tobacco Use is Falling, but not fast enough. Geneva : World Health Organization.
World Health Organization. (2022). Thailand Country Cooperation Strategy 2022-2026. World Health Organization Thailand. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/373066/9789290210771-eng.
pdf?sequence=1
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
วิธีการอ้างอิง
ฉบับ
บท
การอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสาธารณสุขมูลฐาน (ภาคเหนือ)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
