ปัจจัยต่อความสำเร็จ และการพัฒนารูปแบบของการบริบาลเภสัชกรรมผู้ป่วยใน: ศึกษานำร่องในโรงพยาบาลในเขตสุขภาพที่ 11
คำสำคัญ:
การบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน, มาตรฐานความปลอดภัยด้านยา, ผลลัพธ์ของการบริบาลทางเภสัชกรรมบทคัดย่อ
ความเป็นมา: ผลสำรวจมาตรฐานความปลอดภัยด้านยาของการบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยในพบว่ายังมีการปฏิบัติที่ไม่ครบถ้วน
วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนาระบบการบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน และวิเคราะห์ผลต่อความรู้ ทัศนคติ การดำเนินงาน รวมถึงปัจจัยที่มีผลต่อการปฏิบัติตามมาตรฐานความปลอดภัยด้านยา ในพื้นที่นำร่องเขตสุขภาพที่ 11
วิธีวิจัย: การวิจัยเชิงพัฒนา ดำเนินการระหว่างพฤษภาคม - ตุลาคม 2567 ใน 3 จังหวัด โดยพัฒนาระบบผ่านการวิเคราะห์โอกาสพัฒนาและการประชุมเภสัชกร ประเมินผลโดยเปรียบเทียบก่อน-หลังการพัฒนา ด้วยสถิติ McNemar test, Wilcoxon signed rank test และวิเคราะห์ปัจจัยด้วย multiple regression
ผลการศึกษา: กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยเภสัชกร 160 คน อายุเฉลี่ย 37.9 ปี โดยร้อยละ 63.1 ปฏิบัติงานด้านบริการเภสัชกรรม หลังการพัฒนา ความรู้เกี่ยวกับแนวคิดและหลักการบริบาลทางเภสัชกรรมเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 93.8 (SD = 9.3) เป็น 94.7 (SD = 9.2) ทัศนคติเชิงบวกปรับเพิ่มจากค่ามัธยฐานระดับ 3 เป็นระดับ 4 (คะแนนเต็ม 5) และการดำเนินงานด้านบริบาลทางเภสัชกรรมมีประสิทธิภาพสูงขึ้น โดยอัตราการผ่านมาตรฐานความปลอดภัยด้านยาเพิ่มจากร้อยละ 75.3 (SD = 23.5) เป็น 77.9 (SD = 24.8) ปัจจัยที่มีอิทธิพลคือความรู้เกี่ยวกับแนวคิดและหลักการในการบริบาลทางเภสัชกรรม จำนวนเภสัชกรที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาล และระดับความสามารถปฏิบัติได้ในการดำเนินการบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน
สรุป: การพัฒนาระบบการบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน ทำให้ผ่านมาตรฐานความปลอดภัยด้านยามากขึ้น ปัจจัยที่ส่งผล ได้แก่ ความรู้เกี่ยวกับแนวคิดและหลักการในการบริบาลทางเภสัชกรรม จำนวนเภสัชกร และระดับความสามารถการปฏิบัติได้ในการดำเนินการบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน
เอกสารอ้างอิง
Hepler CD, Strand LM. Opportunities and responsibilities in pharmaceutical care. Am J Hos Pharm. 1990;47(3):533-43. doi: 10.1093/ajhp/47.3.533.
Strand LM, Morley PC, Cipolle RJ, Ramsey R, Lamsam G. Drug related problem: their structure and function. DICP. 1990;24(11):1093-7. doi: 10.1177/106002809002401114.
อัญชภรณ์ คำสาร, จินดาวิทย์ อิสระโชติ, สมพงค์ คำสาร. กรอบแนวคิดการพัฒนางานบริบาลทางเภสัชกรรมเพื่อจัดการปัญหาการใช้ยา งานพัฒนาระบบยาและเภสัชสนเทศ โรงพยาบาลลำพูน (2560-2562). [อินเทอร์เน็ต]. ลำพูน: โรงพยาบาลลำพูน; 2564 [สืบค้นเมื่อ 3 เมย. 2566] สืบค้นจาก: http://www.rh1.go.th/web/uploads/document/64/document/25640719.pdf
Kopciuch D, Paczkowska A, Zaprutko T, Ratajczak P, Nowakowska E, Kus K. A survey of pharmacists' knowledge, attitudes and barriers in pharmaceutical care concept in Poland. BMC Med Edu. 2021;21(1):458. doi: 10.1186/s12909-021-02891-6.
Mishore KM, Mekuria AN, Tola A, Ayele Y. Assessment of knowledge and attitude among pharmacists toward pharmaceutical care in Eastern Ethiopia. Biomed Res Int. 2020;2020:7657625. doi: 10.1155/2020/7657625.
Silva BB, Fegadolli C. Implementation of pharmaceutical care for older adults in the Brazilian public health system: a case study and realistic evaluation. BMC Health Serv Res. 2020;20(1):37. doi: 10.1186/s12913-020-4898-z.
Bobbins AC, Burton S, Fogarty TL. Different models of pharmaceutical services and care in primary healthcare clinics in the Eastern Cape, South Africa: challenges and opportunities for pharmacy practice. Afr J Prim Health Care Fam Med. 2020;12(1):e1-11. doi: 10.4102/phcfm.v12i1.2323.
Guo X, Yao D, Liu J, Huang Y, Wang Y, Yao W. The current status of pharmaceutical care provision in tertiary hospitals: results of a cross-sectional survey in China. BMC Health Serv Res. 2020;20(1):518. doi: 10.1186/s12913-020-05371-7.
De Baetselier E, Van Rompaey B, Dijkstra NE, Sino CG, Akerman K, Batalha LM, et al. The NUPHAC-EU framework for nurses' Role in interprofessional pharmaceutical care: cross-sectional evaluation in Europe. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(15):7862. doi: 10.3390/ijerph18157862.
สายชล ชำปฏิ, สุวภาพ เตชะมหามณีรัตน์, ใจนุช กาญจนภู, นฤมล โพธิ์ศรีทอง, ถนอมพงษ์ เสถียรลัคนา, ธีรภัทร์ ฉันทพันธุ์, และคณะ. ประสบการณ์ อุปสรรค สิ่งสนับสนุน และผลลัพธ์ของการดำเนินงานบริบาลทางเภสัชกรรมในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงโดยเภสัชกรในคลินิกหมอครอบครัวในเขตสุขภาพที่ 6. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];17(1):68-90. สืบค้นจาก: https://kb.hsri.or.th/dspace/handle/11228/5845?locale-attribute=th
องอาจ มณีใหม่, วัชราภรณ์ ชุมพลศรี, เขมณัฏฐ์ รัตน์วรวงศ์, พิชญุตม์ รัตนธัญพัทธ์, กัญญ์วรา อบอุ่น. การประเมินสมรรถนะตนเองของเภสัชกรโรงพยาบาลประเทศไทยโดยใช้เกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรมด้านการบริบาลเภสัชกรรม. เชียงรายเวชสาร [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];13(2):1-16. สืบค้นจาก: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/crmjournal/article/view/248869
นิลวรรณ อยู่ภักดี, พิศาลสิทธ์ ธนวุฒิ. การสํารวจกิจกรรมของเภสัชกรที่ปฏิบัติในสถานบริการสุขภาพในประเทศไทย. วารสารวิชาการสาธารณสุข [อินเทอร์เน็ต]. 2559 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];25(4):723-33. สืบค้นจาก: https://thaidj.org/index.php/JHS/article/view/350
ศศิธร กิจไพบูลย์ทวี. การบริบาลทางเภสัชกรรม บนหอผู้ป่วยอายุรกรรมรวม โรงพยาบาลทั่วไปขนาดเล็ก. วารสารวิชาการแพทย์เขต 11 [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];31(3):369-83. สืบค้นจาก: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/Reg11MedJ/article/view/170364
ศหัสญา ธูปบูชา. การบริบาลทางเภสักรรมในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง และชาย ตึกกาญจนาภิเษก โรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา [อินเทอร์เน็ต]. กาญจนบุรี: โรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา; 2564 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2567] สืบค้นจาก: https://www.kanpho.go.th/new/images/downloads/เล่ม_3_เนื้อหาผลการดำเนินงานที่ผ่านมา.pdf
ศูนย์สารสนเทศและวิจัยระบบยา. งานบริบาลเภสัชกรรม [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานพัฒนาระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพ; ม.ป.ป. [สืบค้นเมื่อ 5 เม.ย. 2567]. สืบค้นจาก: https://www.hiso.or.th/hiso/picture/reportHealth/add_pro4_11.pdf
สภาเภสัชกรรม. ประกาศสภาเภสัชกรรม ที่ 8/2554 เรื่องเกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม ด้านการบริบาลทางเภสัชกรรม พ.ศ. 2554 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: สภาเภสัชกรรม; 2554 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2567]. สืบค้นจาก: https://pharmacycouncil.org/share/file/file_1633.54ประกาศสภาฯ_ที่8_2554.pdf
สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. กองบริหารการสาธารณสุข. ระบบประเมินมาตรฐานความปลอดภัยด้านยา [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กองบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข; 2567 [สืบค้นเมื่อ 5 เมย. 67]. สืบค้นจาก: http://phdb-service.moph.go.th/APP/PHARMACY/index.php [ต้องใช้รหัสผ่าน]
รัตนาภรณ อาวิพันธ, อัญชลี ธาดาภาคย. แบบวัดการบริบาลเภสัชกรรมและทัศนคติต่องานบริบาลเภสัชกรรมของเภสัชกรโรงพยาบาลในประเทศไทย. ไทยเภสัชสาร [อินเทอร์เน็ต]. 2546 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];27(1-2):59-71. สืบค้นจาก: https://www.thaiscience.info/Journals/Article/TJPS/10471162.pdf
มนทยา สุนันทิวัฒน์, สมหญิง พุ่มทอง, เทพนคร แสนเขื่อน, สุมัทนา สังซา, พัชรี ดวงจันทร. การสำรวจงานบริบาลทางเภสัชกรรมในโรงพยาบาลขนาดใหญ่ของภาครัฐ. วารสารเภสัชกรรมโรงพยาบาล [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];33(1):1-18. สืบค้นจาก: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/TJHP/article/view/260379
คณะอนุกรรมการพัฒนาระบบเภสัชกรรม (CPO) เขตสุขภาพที่ 11. สรุปผลดำเนินงาน CPO 11 ปี งปม. 2567 [อินเทอร์เน็ต]. สุราษฎร์ธานี: สำนักงานเขตสุขภาพที่ 11; 2567 [สืบค้นเมื่อ 30 ก.ย. 2567]. สืบค้นจาก: https://rpho11.moph.go.th/main/สรุปผลดำเนินงาน-cpo-11-ปี-งปม-2567/
Faul F, Erdfelder E, Lang AG, Buchner A. G*Power 3: a flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behav Res Methods. 2007;39(2):175-91. doi: 10.3758/bf03193146.
Sun Q, Wan C, Xu Z, Huang Y, Xi X. Association of pharmaceutical care barriers and role ambiguity and role conflict of clinical pharmacists. Front Pharmacol. 2023;14:1103255. doi: 10.3389/fphar.2023.1103255.
กนกวรรณ พรหมพันใจ, รังสิกานต์ นาคบุรินทร์, ชานนท์ งามถิ่น. การพัฒนาระบบการคัดกรองวิเคราะห์ใบสั่งยาผู้ป่วยในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา. วารสารวิชาการสาธารณสุข [อินเทอร์เน็ต]. 2559 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];25(3):446-55. สืบค้นจาก: https://thaidj.org/index.php/JHS/article/view/274
ภัณฑิรา ปริญญารักษ์, นันทวรรณ กิติกรรณากรณ์. สมรรถนะทางวิชาชีพสาหรับเภสัชกรของประเทศไทยและนานาประเทศและการฝึกปฏิบัติงานวิชาชีพเภสัชกรรมชุมชนในประเทศไทย. วารสารเภสัชศาสตร์อีสาน. [อินเทอร์เน็ต]. 2562 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];15(3):1-13. สืบค้นจาก: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/IJPS/article/view/127172
ณัฐภรณ์ ทรงสิริสุข, นิลวรรณ อยู่ภักดี. การสำรวจกิจกรรมการปฏิบัติงานเชิงวิชาชีพของเภสัชกรในร้านขายยาแผนปัจจุบันทั่วประเทศไทย. วารสารเภสัชกรรมไทย [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];9(2):307-20. สืบค้นจาก: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/TJPP/article/view/170866
วิไลลักษณ์ ตันตะโยธิน, วรวิทย์ กิตติวงศ์สุนทร, รุ่งเพ็ชร สกุลบำรุงศิลป์, กุลวดี ศรีพานิชกุลชัย, นุศราพร เกษสมบูรณ์, มุกดาวรรณ ประกอบไวทยกิจ, และคณะ. การพัฒนาแนวทางการดำเนินงานบริการเภสัชกรรมทางไกลในประเทศไทย. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];17(1):91-107. สืบค้นจาก: https://kb.hsri.or.th/dspace/handle/11228/5858?locale-attribute=th
บุญรักษ์ ฉัตรรัตนกุลชัย. การพัฒนาแนวปฏิบัติการให้บริบาลทางเภสัชกรรมในผู้ป่วยโรคเรื้อรังโดยเภสัชกรครอบครัว โรงพยาบาลเก้าเลี้ยว จังหวัดนครสวรรค์. วารสารวิชาการแพทย์และสาธารณสุข เขตสุขภาพที่ 3 [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [สืบค้นเมื่อ 3 เม.ย. 2566];18(3):167-78. สืบค้นจาก: https://thaidj.org/index.php/smj/article/view/10535
Sallom H, Abdi A, Halboup AH, Başgut B. Evaluation of pharmaceutical care services in the Middle East Countries: a review of studies of 2013–2020. BMC Public Health. 2023;23(1):1364. doi.org/10.1186/s12889-023-16199-1.
Shrestha R, Palaian S, Sapkota B, Shrestha S, Khatiwada AP, Shankar PR. A nationwide exploratory survey assessing perception, practice, and barriers toward pharmaceutical care provision among hospital pharmacists in Nepal. Sci Rep. 2022;12(1):16590. doi: 10.1038/s41598-022-16653-x.
นิตยาวรรณ กุลณาวรรณ, ณิน ประพงศ์เสนา, นิตย์ธิดา ภัทรธีรกุล, ธีรวุฒิ พงษ์เศรษฐไพศาล. การพัฒนากระบวนการปฏิบัติงานและประเมินผลลัพธ์การบริบาลทางเภสัชกรรม สำหรับผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ณ คลินิกเบาหวาน แผนกผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลบางบ่อ [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ; 2558 [สืบค้นเมื่อ 5 เม.ย. 2567]. สืบค้นจาก: https://has.hcu.ac.th/jspui/handle/123456789/1098
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
วิธีการอ้างอิง
ฉบับ
บท
การอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 กองบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และ ชมรมเภสัชกรโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ข้อความภายในบทความที่ตีพิมพ์ในวารสารเภสัชกรรมคลินิกทั้งหมด รวมถึงรูปภาพประกอบ ตาราง เป็นลิขสิทธิ์ของกองบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และ ชมรมเภสัชกรโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข การนำเนื้อหา ข้อความหรือข้อคิดเห็น รูปภาพ ตาราง ของบทความไปจัดพิมพ์เผยแพร่ในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ ต้องได้รับอนุญาตจากกองบรรณาธิการวารสารเภสัชกรรมคลินิกอย่างเป็นลายลักษณ์อักษร
กองบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และ ชมรมเภสัชกรโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข อนุญาตให้สามารถนำไฟล์บทความไปใช้ประโยชน์และเผยแพร่ต่อได้ โดยอยู่ภายใต้เงื่อนไขสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอน (Creative Commons License: CC) โดย ต้องแสดงที่มาจากวารสาร – ไม่ใช้เพื่อการค้า – ห้ามแก้ไขดัดแปลง, Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0)
ข้อความที่ปรากฏในบทความในวารสารเป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับกองบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และ ชมรมเภสัชกรโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข และบุคลากรในกองฯ หรือ ชมรมฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใด ๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเอง ตลอดจนความรับผิดชอบด้านเนื้อหาและการตรวจร่างบทความเป็นของผู้เขียน ไม่เกี่ยวข้องกับกองบรรณาธิการ
